مناطق متروک در فقیرترین منطقه ایتالیا با ترفند شهرداران این بخش و البته اهرم مالیات‌های ملکی، نه تنها در فاز «احیای سکونتی» قرار گرفته که از کشورهای مختلف جهان نیز «ساکن خارجی» جذب کرده است.

خبری اخیرا با عنوان «خانه‌های یک یورویی» یا «خانه‌هایی با قیمت یک برش پیتزا را چگونه بخریم؟» در شبکه‌های مجازی توسط چند رسانه‌ معتبر جهان منتشر شده که از اجرای یک طرح محلی توسط شهرداران منطقه فقیرنشین «سیسیل» حکایت می‌کند.

براساس این طرح، خانه‌های متروک و بلااستفاده در شهرها و روستاهای این منطقه ایتالیا به «حراج بین‌المللی» گذاشته شده است آن هم با قیمت اعلامی یک یورو؛ اما آیا این قیمت، واقعیت دارد؟

بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» در این باره نشان می‌دهد اعلام قیمت یک یورویی برای مسکن در ایتالیا آن هم در شرایطی که متوسط قیمت خانه در این کشور 1710 یورو در مترمربع است، غیرقابل باور و شبیه یک رویا است. دولت محلی در سیسیل با همین ترفند توانسته بخشی از خانه‌های قدیمی، غیرقابل استفاده و مستقر در محله‌های ضعیف شهرها و روستاهای این منطقه را در نهایت با قیمت کمتر از 10هزار یورو به خریداران داخلی و خارجی واگذار کند.

قیمت این خانه‌ها البته که یک یورو است؛ اما هزینه‌های مربوط به مالیات ملکی محلی و همچنین هزینه بازسازی نیز به بهای نهایی اضافه می‌شود. ضمن آنکه ثبت‌نام برای دریافت این خانه‌ها با حجم بیشتر از فراخوان اولیه باعث افزایش قیمت در طول حراج شده است. این ایده برای تشویق به «مهاجرت معکوس» در مناطق فاقد جذابیت سکونتی در ایتالیا اجرایی شده است.

مهاجرت به شهرهای بزرگ فقط مختص ایتالیا نیست، بلکه این یک چالش جهانی است که ابعاد آن تا سه دهه آینده، شدیدتر هم خواهد شد.

در حال حاضر حدود 54درصد از جمعیت جهان، شهرنشین هستند؛ اما این نرخ در 2050 مطابق پیش‌بینی سازمان اسکان بشر ملل متحد به نزدیک 70درصد خواهد رسید. اختلاف شدید در امکانات زندگی بین شهر و روستا به‌عنوان معضل جهانی باعث خالی شدن روستاها شده است. مهاجرت به شهرها در دنیا از سال 2007 با سبقت جمعیت شهری از روستایی، شدید شد و هنوز هم با سرعت بالا ادامه دارد.

در ایران نیز سهم جمعیت شهرنشین از کل جمعیت در دهه 50 رقمی معادل 49درصد بود؛ اما الان به 74درصد (البته براساس آمار سرشماری سال 95) رسیده است.

ابتکار عمل شهرداران ایتالیایی برای استارت «مهاجرت معکوس» از طریق مشوق‌های ملکی می‌تواند توسط مسوولان شهرهای کوچک و روستاها در مناطق مختلف جهان به اشکال مختلف و برحسب شرایط کشورها پیاده شود.

درس مهم این ایده، پشتیبانی مالیات‌های ملکی از برنامه‌های شهری است. مالیات موثر در بازار ملک (مالیات سالانه بر املاک) می‌تواند مانع از نگهداری نامحدود خانه‌های بلااستفاده شود و به دنبال آن است که مسوولان شهری و دولت‌ها می‌توانند برای مصرفی کردن خانه‌ها حتی در مناطق فاقد جذابیت سکونتی، دست به اجرای ایده‌های مختلف بزنند. ورود ساکنان جدید به روستاهای فاقد جذابیت سکونتی، خود به عاملی برای سرزندگی این مناطق برای اندک ساکنان قدیمی می‌شود.

  فروش خانه به قیمت ناچیز به تازه‌واردان
14 سال از زمانی که ویتوریو اسگاربی، نماینده سابق مجلس و مفسر فرهنگی ایتالیا، راه‌حل رادیکال خود برای ممانعت از کاهش شدید روستاهای این کشور را پیشنهاد کرده بود، می‌گذرد. جوانان ایتالیایی در طول یک قرن گذشته به تدریج از روستاها و مناطق بومی خود راهی شهرهای بزرگ ایتالیا و اروپا شدند؛ نقل مکانی که در دهه‌های پیشین شتاب فراوان گرفت؛ اما اکنون روند آن کند شده است. تنها طی دو دهه گذشته، یک‌میلیون ایتالیایی شهرهای کوچک خود را ترک کردند. برای معکوس کردن این روند و بازگرداندن رونق به مناطق محلی، سگاربی پیشنهاد داد که خانه‌های خالی با مبلغ ناچیز به تازه‌واردان ارائه شود. مدت زمان زیادی زمان برد تا شهرداران و مالکان غایب، متقاعد شوند؛ اما درنهایت 34 شهر و روستای دور افتاده پذیرفتند که طرح خانه‌های یک یورویی را اجرایی کنند. این طرح گرچه برای بسیاری یک راه‌حل جدی برای حل بحران نیست، اما برخی به نتایج آن در آینده امیدوار هستند. حالا رافائل سولورزانو، جوانی 28ساله از اهالی میامی آمریکا با لبخندی از رضایت به دیوار خانه‌ای 4طبقه با یک واحد زیرزمین تکیه داده که بر روی یک تپه قدیمی در منطقه سیسیل قرار داد و آن را به قیمت یک پیتزا خریده است.

بیش از نیمی از خانه‌های یک یورویی ارائه شده در این طرح در سیسیل واقع شدند، جایی که فشارهای اقتصادی و اجتماعی سبب کاهش شدید جمعیت تا دو برابر سایر مناطق شده است. سیسیل یکی از فقیرترین مناطق ایتالیاست که بیکاری جوانان به 3/ 48درصد رسیده و بسیاری را روانه شهرهای دیگر ایتالیا کرده است. در نتیجه شهرداران 20شهر کوچک منطقه سیسیل تصمیم گرفتند فارغ از اینکه خریداران چند ساله یا خارجی هستند، خانه‌های تحت مالکیت شهرداری را به آنان پیشکش ‌کنند.

  وسوسه خرید و شروع ورود به منطقه
روستای سامبوکا دی سیچیلیا ایتالیا که در سال 2019 نزدیک به یک‌سوم از جمعیت خود را از دست داده بود، 16 خانه قدیمی را با قیمت اولیه یک یورو و از طریق یک فراخوان مطبوعاتی به حراج گذاشت؛ بیانیه‌ای که به سرعت در سراسر جهان منتشر شد. تام موری، سردبیر نشریه بیزینس‌اینسایدر که به‌طور گسترده بازار مسکن در جهان را دنبال می‌کند، در این باره نوشت: «این یک خانه زیبا در روستاهای ایتالیاست، چه کسی می‌تواند از کلیک کردن روی آگهی آن بگذرد؟» درست به همین دلیل است که تنها در 48 ساعت، شهردار این ناحیه با 38هزار پیشنهاد قیمت و 100هزار ایمیل روبه‌رو شد؛ پیشنهادهایی از بریتانیا، ایالات‌متحده، نروژ، دبی و اردن. به‌طور تقریبی نیمی از خانه‌ها با قیمت یک یورو و بقیه تا چند هزار یورو به فروش رفت. علاوه بر این، 100 خارجی که حراج را از دست داده‌ بودند، 90 خانه محلی دیگر و خارج از حراج را با قیمتی کمتر از 10هزار یورو خریداری کردند. با الهام از این موفقیت، روستاهای تپه‌ای در سراسر جزیره وارد عمل شدند که در این میان هیچ شهری اندازه موسوملی برای این طرح ذوق و شوق نداشت. این شهر با جمعیت 11هزار نفری که در مرکز سیسیل واقع شده تا به امروز 50 خانه یک یورویی به خارجی‌ها فروخته است و 100 خانه دیگر در صف فروش قرار دارد. هر فردی با دیدن وب‌سایت آژانس املاک محلی case1euro. it وسوسه می‌شود که با پرداخت یک یورو، خود را مالک یک خانه قدیمی با پله‌های مرمری در روستاهای زیبای ایتالیا سازد. با این حال این سوال به ذهن می‌رسد که «آیا این یک تبلیغ احمقانه است یا واقعیت دارد؟» تنها یک راه برای کشف حقیقت وجود دارد و آن سفر به منطقه و بازدید از خانه‌هاست.

سفر به سمت موسومولی چالش‌های بسیاری دارد و جنبه‌های بسیاری از زندگی در مرکز سیسیل را آشکار می‌کند. گرچه مناظر منطقه بسیار فریبنده است، اما آسفالت‌های ویران شده سبب کندی و سختی حرکت در مسیر می‌شود. موسومولی که در زبان ایتالیایی به معنای «تپه عسل» است با قلعه‌های بلندی محصورشده است، اما خیابان‌های آن با انتظار بسیاری از بازدیدکنندگان مطابقت ندارد. مجموعه‌ای از آپارتمان‌های متراکم، فرسوده و درهم، شهر را پر کرده است که بالغ بر 60درصد از آن خالی از سکنه است. با گذر از این منطقه وارد منطقه جدید شهر می‌شویم که پس از جنگ ساخته شده است و بسیاری از مردم اکنون در آن ناحیه ساکن هستند. می‌توان ادعا کرد که هیچ‌یک از خانه‌های ارائه‌شده به‌عنوان خانه‌های یک یورویی، بازسازی نشدند و تنها تعداد انگشت‌شماری از مالکان خارجی در شهر حضور دارند. اگر برای جست‌وجو و خرید خانه به شهرداری و سالن شهر بروید متوجه می‌شوید که بنا نیست با یک دلار شما صاحب خانه شوید.

  یک یورو یا 10هزار یورو؟
قیمت یک یورویی درواقع یک ترفند هوشمندانه تبلیغاتی است که به وسیله اقلام اضافی، بهای دریافت این خانه‌ها در نهایت خیلی بیشتر از یک یورو می‌شود. یک خریدار آمریکایی که پیروزمندانه از خرید یک یورویی خانه سخن می‌گوید، باید 30یورو به نماینده آژانس املاک و نزدیک به 1800یورو برای هزینه‌ها و مالیات‌های محلی پرداخت کند؛ گرچه این رقم نیز در بازار کنونی مسکن جهان، ناچیز است.

توتی نیگرلی، معاون شهردار موسوملی تاکید می‌کند که «در این شهر ساختمان‌های زیادی وجود دارد که خالی از سکنه است. مردم محلی، خانه‌های کوچک محلی را دوست ندارند و ترجیح می‌دهند جایی زندگی کنند که تهویه هوا داشته باشد و بتوانند ماشین‌های خود را جلوی منزل خود پارک کنند.» او بر این باور است که در دهه 50 و 60 میلادی زمانی که نیمی از مردان جوان این شهر برای جست‌وجوی کار اینجا را ترک کردند، موسوملی شهری بی‌رمق و کم فروغ شد و شهر توسط مافیا و به سبک پدرسالارانه مدیریت می‌شد. از هر 10 شهروند موسوملی، حداقل دو تن از آنان جزو مافیا بودند. گرچه در دهه 80 و 90 میلادی این شهر مملو از مهاجران شد، اما به مرور زمان این جمعیت را نیز از دست داد.

طرح خانه‌های یک یورویی، با مراحل نه چندان راحتی همراه است. خریدار می‌تواند فضای داخلی خانه را به هر ترتیبی تعمیر کند، اما اجازه دخل و تصرف در فضای خارجی را ندارد و خانه‌ها باید زیبایی بیرونی خود را حفظ کنند. برای بازسازی باید مبلغ 5هزار یورو به شهرداری ودیعه داده شود که در صورت تکمیل بازسازی در عرض سه سال به‌طور کامل قابل بازخرید است. بنا بر برآورد نشریه تلگراف، خانه یک یورویی در نهایت برای هر خارجی دست کم 10هزار یورو هزینه خواهد داشت. با این وجود همچنان وسوسه خرید این خانه‌ها پابرجاست.

نیگرلی در باب اجرای این طرح در موسوملی بر این باور است که «مردمان این ناحیه از وجود خارجی‌ها خوشحال هستند، آنها جان تازه‌ای به این منطقه دادند. پیش از این طرح، کشاورزی کسب‌وکار نخست این منطقه بود؛ اما با وجود همه‌گیری ناشی از شیوع کووید-19، بازسازی خانه‌ها جای کشاورزی را گرفته است و مردم محلی درگیر معماری، نجاری و ساخت‌وساز شدند؛ این برای ما یک انقلاب اقتصادی کوچک است.»

با این حال تلاش خارجی‌ها برای ادغام شدن در این محلات، یک انتخاب نیست، بلکه اجبار است. هیچ سوپرمارکت بزرگی در مناطق سیسیل وجود ندارد و هیچ آژانس ساختمان‌سازی وجود ندارد که همه مراحل بازسازی ملک شما را بر عهده گیرد. هنگامی که شهرداری لیست معماران، تجار و تامین‌کنندگان مصالح پیشنهادی خود را ارائه کرد، مدیریت پروژه به عهده شماست. در نتیجه بسیاری بر این باورند که ابتکار خانه‌های یک یورویی تنها آن دسته از خارجی‌ها را جذب خواهد کرد که مایلند به یک‌باره از سایر ارتباطات خود جدا شوند و به یک زندگی محلی پرتاب شوند. به عبارتی ارتباط نگرفتن با جوامع کوچک محلی، خطر حذف خارجی‌ها را با خود به همراه دارد.

گرچه این روزها که سیسیل با سرمای دهشتناک زمستانی روبه‌رو است، بسیاری از مالکان جدید از نبود وسایل گرمایشی، اختلال در جاده‌ها و عدم دسترسی به مواد غذایی شکایت دارند، اما با این حال همگی از خوردن یک لیوان چای مدیترانه‌ای در هوای ایتالیا و در خانه‌ای به نسبت مجانی خرسند هستند.