به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، ایرانیان برای حفاظت از چشمه‌سارها و پاکیزگی جریان آب‌ها، باورهای قدسی داشتند و متناسب با آنها مراسم خاص اجرا می‌کردند. اعتقاد به ایزدگونه‌ای بنام آناهیتا که موکل بر آب و حاصلخیزی بود و همچنین امشاسپندی به اسم "وخش"1، بن‌مایه جشن‌ها و محتوای نیایش در نیایشگاه‌ها را شکل می‌داده است.

به گفته دکتر قاسم فضلی باستانشناس و مردم‌شناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی، نظر به اینکه از زمان‌های دور دغدغه کمبود آب با سرشت آدمیان تنیده شده، از این روی به اجرای مراسم "تمنای باران" در نقاط مختلف ایران می‌پرداختند، به طوری که مردم در مقبره حضرت دانیال پیغمبر در شوش(واقع در خوزستان) طی مراسمی خاص به دعا و نیایش مشغول می‌شدند.2

وی افزود: در استان مرکزی در موسم بهار و در کوهی موسوم به مصلی در روستای وفس واقع در 14کیلومتری شمال کمیجان، مؤمنین به نماز می‌ایستادند تا بدان وسیله، رحمت بارش نازل شود و در "نراق" سکویی(تخت‌گاه) بزرگ از سنگ در میان دره‌ای ساختند که تاکنون محفوظ مانده و به سکوی نماز مشهور است.3

فضلی گفت: "نذر آب" طبق یک وقت و تقویم مشخص در برخی آبادی‌های استان مرکزی همچنان پابرجاست، به طوری که در روستای ولاشجرد از توابع شهرستان فرمهین هر ساله در شب بیست‌ویکم ماه رمضان مصادف با وفات حضرت علی(ع)، به مدت بیست و چهار ساعت آب کهریز(قنات) آبادی بطور رایگان در اختیار کشاورزان و خوش‌نشینان ضعیف و کم درآمد قرار می‌گیرد.

وی اظهار کرد: تهیه و هدایت آب همانند حفر قنات بویژه در نقاط کم‌آب آن هم با وسایل ساده و ابتدایی مثل کلنگ و بیلچه، کاری سخت و سترگ بشمار می‌رود. روستای ابراهیم‌آباد در 33 کیلومتری شمال شرق اراک واقع است. این آبادی که از مسیر بزرگراه اراک- سلفچگان قابل دسترسی است، در دشت مشک‌آباد قرار دارد و دشت نامبرده دارای پدیده‌های متفاوت جغرافیایی است، به شکلی که سمت شمال غرب دشت با دریاچه نمک فراهان همسایه است و از این روی تحت تأثیر خصوصیات اقلیم دریاچه پیش‌گفته و نقاط پیرامونی آن قرار دارد.

فضلی گفت: اما دشت مشک‌آباد از طرف جنوب با رشته کوه‌ها و ستیغ‌های متعدد منطقه شکارگاهی هفتاد قله مرتبط است، به طوری که شیب طبیعی زمین از ارتفاعات مذکور به جانب شمال و شمال غرب قرار گرفته و در فصول باران و برف، آب‌ها از طریق مسیل‌ها به دشت نامبرده جریان یافته و قسمتی از آن به دریاچه نمک فراهان می‌ریزد.

وی افزود: کوه‌های هفتاد قله دارای تنگه‌ها و دره‌های بسیاری هستند نظیر یک دره تاریخی که طول آن از جنوب به شمال شکل گرفته و دهانه عریض آن در محدوه زمین‌های زراعی ابراهیم‌آباد قرار دارد. در این دره شبکه قنات روستای مذکور مشتمل بر سه مادرچاه، سه کوره و میله‌های بسیار آن حفر شده است.

فضلی اظهار کرد: جنس و ساختار قنات یاد شده که بطور قابل توجه در ژرفنای زمین کندمان شده از بافت کنگلومرا و مارنی تشکیل یافته است، اما دور از ذهن نیست که استادکاران مقنی هنگام حفر آن قنات با قسمتی از صخره و کمر در اعماق زمین مواجه شده‌اند که سختی این کار طاقت‌فرسا را به دو چندان تبدیل کرده است.

وی افزود: نخستین چاه که بنام مادرچاه و در عین حال ژ‍رف‌ترین نقطه شبکه این قنات شناخته می‌شود، در مکانی بنام "پشت قبرستان" و در محدوه جنوب دره نامبرده حفر شده است. از این چاه نیز به عنوان سفره آب اصلی تعریف می‌شود که از آنجا آب را از طریق کندمان بستر یک کوره و با شیب سر پایین ملایم بطرف ابراهیم آباد هدایت و در نهایت در یک میدان قدیمی در داخل آبادی سر از ژرفای زمین برون می‌آورد و آشکار می‌شود و به مصرف زمین های زراعی می‌رسد.

به گفته فضلی، قنات ابراهیم‌آباد دارای یک کوره طویل(شماره 1) در جهت جنوب – شمال است، همچنین دو کوره دیگر یکی(شماره 2) در طرف شمال شرق و دیگری(شماره 3) در جانب شمال غرب(نسبت به مادرچاه کوره طویل(شماره 1) وجود دارند، اما طول کوره 2 و 3 کوتاه تراز کوره 1 است. هر کدام از دو کوره کوتاه نامبرده دارای یک مادرچاه بوده که آب‌های سفره زیرزمینی هر دو به کوره طویل(شماره1) هدایت شده و آنجا جریان آن بطرف مظهر قنات در داخل روستای نامبرده ادامه پیدا می‌کند.

وی افزود: در گذر زمان و بر اثر رخدادهای اقلیم، سیل‌های متوالی و پی‌درپی از کوه‌های هفتادقله جریان یافته و به دره یاد شده وارد شده که در نتیجه آن رسوبات سیل‌ها دهانه برخی از میله‌های قنات ابراهیم‌آباد را انباشت و مسدود کرده‌اند. آنچه که امروز از شمار مجموع دهانه آن میله‌ها قابل مشاهده است، حدود 350 میله است که از  مجموع 18 کیلومتر طول قنات نامبرده، باقی مانده‌اند.

فضلی خاطرنشان کرد: به استناد تحقیقات متون، شواهد و مستندات باستانشناسی، قنات یاد شده 800 ساله است. خصوصیات و وی‍ژگی‌های این شبکه آبرسانی تحت عنوان "قنات ابراهیم آباد" نخست به سال 1393 و به شماره 31150 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در تیرماه سال جاری (1395) پس از تهیه گزارش‌ها و فراهم آوردن مستندات ضروری، در فهرست آثار تاریخی یونسکو به ثبت رسید و از این روی قنات ابراهیم آباد نخستین یادمان باستانی و تاریخی از استان مرکزی است که در فهرست آثار تاریخی جهان ثبت شده است.