به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان» به نقل از مهر، مسکن به‌عنوان یکی از نیازهای بنیادین بشر، همواره جایگاه ویژه‌ای در اسناد بالادستی کشور داشته و طبق اصل 31 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی» محسوب می‌شود. در همین راستا، دولت‌ها موظفند با اولویت‌بندی اقشار مختلف به‌ویژه روستاییان و کارگران، بستر تحقق این حق را فراهم کنند.

بازار مسکن در دهه‌های اخیر همواره با چالش‌هایی همچون عدم تعادل میان عرضه و تقاضا، رشد افسارگسیخته قیمت‌ها، رکود ساخت‌وساز و بی‌توجهی مسئولان در رفع به‌موقع موانع روبرو بوده است؛ عواملی که موجب پیچیده‌تر شدن روند خانه‌دار شدن بخش بزرگی از جامعه شده‌اند.

در چنین شرایطی، آیت‌الله شهید سید ابراهیم رئیسی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، وعده ساخت چهار میلیون واحد مسکونی طی چهار سال را در قالب «نهضت ملی مسکن» مطرح کرد. او با تاکید بر دغدغه جوانان و زوج‌های جوان برای تأمین مسکن، اظهار کرده بود: «مانع بزرگ ازدواج جوانان، نبود مسکن مناسب است و ما ساخت مسکن را از روز نخست دولت دنبال می‌کنیم.»

دولت سیزدهم با شعار ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی آغاز به‌کار کرد و با تکیه بر سه راهبرد اصلی شامل: افزایش عرضه مسکن و زمین، ساماندهی تقاضا و اجاره‌بها، و ایجاد بسترهای قانونی برای تنظیم بازار مسکن، تلاش کرد اثرات منفی در این حوزه را کاهش دهد.

پایه‌گذاری طرح «جهش تولید مسکن» نیز از روزهای پایانی دولت دوازدهم در سال 1399 آغاز شد. این طرح که در مجلس به تصویب رسید، ساخت سالیانه یک میلیون مسکن را هدف قرار داد و با آغاز دولت سیزدهم به قانون تبدیل شد. به این ترتیب، قانون «جهش تولید مسکن» در جلسه علنی 17 مرداد 1400 تصویب و در 30 شهریور همان سال با شماره 67585 توسط رئیس جمهور وقت ابلاغ شد.

با سقوط بالگرد رئیس‌جمهور شهید دولت سیزدهم در 30 اردیبهشت 1403، اجرای کامل این طرح نیمه‌تمام ماند و اکنون دولت چهاردهم مسئولیت ادامه نهضت ملی مسکن را بر عهده دارد.

ارزیابی عملکرد 9 ماهه وزارت راه و شهرسازی در دولت چهاردهم نشان می‌دهد که شاخص‌هایی چون تعداد قراردادهای مشارکت مدنی، صدور پروانه‌های ساختمانی، میزان پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها و تعداد واحدهای شروع‌شده با رشد قابل توجهی همراه بوده است.

طبق داده‌های سامانه برخط «تم»، از آغاز به کار وزارت «فرزانه صادق» تا تاریخ یکم خرداد 1404، حدود 89 هزار و 348 واحد جدید از طرح مسکن حمایتی آغاز شده و مجموع واحدهای در حال اجرا به 627 هزار و 531 واحد رسیده که نشان‌دهنده رشد 14.24 درصدی در عملکرد 9 ماهه این وزارتخانه است.

در همین بازه زمانی، تعداد متقاضیان تخصیص پروژه به 41 هزار و 976 نفر رسیده، تعداد قراردادهای مشارکت مدنی به 95 هزار و 374 واحد و صدور پروانه‌های ساختمانی به 138 هزار و 975 واحد افزایش یافته است.

آخرین آمار وضعیت پروژه‌ها در مراحل مختلف به شرح زیر است؛

اسکلت و سقف: 96 هزار و 781 واحد

سفت‌کاری: 46 هزار و 117 واحد

نازک‌کاری: 28 هزار و 62 واحد

واحدهای اتمام کارهای پایانی: 16 هزار و 872 واحد

بر اساس این گزارش، تعداد کل واحدهایی که از ابتدای شهریور 1403 تا ابتدای خرداد 1404 به مرحله نهایی رسیده‌اند، از 21 هزار و 309 واحد به 38 هزار و 181 واحد رسیده است.

با توجه به الزامات قانون جهش تولید مسکن و نقش آن در کنترل بازار مسکن، دولت چهاردهم اکنون موظف است مسیر باقی‌مانده از طرح ساخت چهار میلیون واحد را با شتاب بیشتری دنبال کند تا همزمان با تنظیم بازار، زمینه تحقق عدالت اجتماعی و تقویت بنیان خانواده در کشور فراهم شود.

وضعیت نهضت ملی پس از شهید رئیسی؛ عملکرد مسکنی دولت چهاردهم مشخص شد

همچنین آمار مربوط به دهک‌بندی متقاضیان تخصیص‌یافته در پروژه‌های مسکن حمایتی شهری 99 ساله نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از واحدهای تخصیص‌یافته به دهک‌های یک تا چهارم جامعه تعلق گرفته است؛ مسئله‌ای که نشان از تمرکز طرح‌های دولت در حوزه مسکن ملی و حمایتی بر اقشار کم‌درآمد دارد.

بررسی داده‌های منتشر شده از سامانه‌های رسمی وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد دهک چهارم درآمدی با در اختیار داشتن 12.6 درصد از کل واحدهای تخصیص‌یافته، بالاترین سهم را در میان دهک‌های ده‌گانه به خود اختصاص داده است. پس از آن، دهک‌های هفتم و هشتم هر کدام به ترتیب با سهم 11.0 و 11.1 درصدی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. دهک سوم و نهم نیز با سهم 10.6 درصدی از مجموع تخصیص‌ها، نشان می‌دهند که بخشی از جامعه با درآمد متوسط نیز در این طرح‌ها مشارکت دارند.

در مجموع، سهم دهک‌های اول تا دهم از کل تخصیص‌ها به شرح زیر است؛

دهک اول: 37 هزار و 541 متقاضی، معادل 4.8 درصد

دهک دوم: 70 هزار و 167 متقاضی، معادل 8.9 درصد

دهک سوم: 83 هزار و 492 متقاضی، معادل 10.6 درصد

دهک چهارم: 99 هزار و 812 متقاضی، معادل 12.6 درصد

دهک پنجم: 78 هزار و 142 متقاضی معادل 9.9 درصد

دهک ششم: 86 هزار و 92 متقاضی معادل 10.9 درصد

دهک هفتم: 86 هزار و 783 متقاضی معادل 11 درصد

دهک هشتم: 87 هزار و 289 متقاضی معادل 11.1 درصد

دهک نهم: 83 هزار و 750 متقاضی معادل 10.6 درصد

دهک دهم به عنوان بالاترین سطح درآمدی، با 68 هزار و 690 متقاضی، معادل 8.9 درصد از سهم تخصیص را به خود اختصاص داده است؛ بر اساس آمار دهک یک کمترین سهم را در میان سایر دهک‌ها به خود اختصاص داده است.

در این میان، حدود 0.7 درصد از متقاضیان در دسته «نامشخص» قرار دارند که دهک درآمدی آن‌ها هنوز تعیین نشده است.

هم‌اکنون عملکرد 9 ماهه دولت چهاردهم نیز در حوزه تأمین زمین، صدور پروانه و پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها، روندی صعودی را نشان می‌دهد که می‌تواند نویدبخش تحقق بخشی از اهداف طرح ملی مسکن برای دهک‌های پایین‌تر باشد. بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی، از ابتدای فعالیت دولت چهاردهم تا ابتدای خرداد سال جاری، بیش از 89 هزار واحد جدید در طرح مسکن حمایتی آغاز شده که نشانه‌ای از استمرار پروژه‌ها در دولت جدید است.

وضعیت نهضت ملی پس از شهید رئیسی؛ عملکرد مسکنی دولت چهاردهم مشخص شد

همچنین آخرین گزارش عملکرد بانک‌ها در اجرای ماده 4 قانون جهش تولید مسکن نشان می‌دهد که از مجموع 1.9 میلیون واحد مسکونی معرفی‌شده به بانک‌ها، بیش از یک میلیون و 71 هزار واحد موفق به انعقاد قرارداد تسهیلات شده‌اند.

بر اساس این گزارش، مجموع مبلغ قراردادهای منعقدشده بدون ودیعه به 400 هزار میلیارد تومان می‌رسد که از این میزان، 240 هزار و 552 میلیارد تومان به متقاضیان پرداخت شده است. به این ترتیب، نرخ پرداخت به مبلغ قراردادهای منعقدشده 60.12 درصد ثبت شده است.

از مجموع قراردادهای تسهیلاتی منعقدشده، بیشترین سهم مربوط به پروژه‌های نهضت ملی مسکن با معرفی بیش‌از 931 هزار و 574 واحد، 458 هزار و 314 واحد از آن‌ها قرارداد منعقد کرده‌اند و بالغ بر 114 هزار و 708 میلیارد تومان که معادل 50.28 درصد پرداخت شده است.

در بخش خود مالکی شهری نیز از مجموع 445 هزار و 663 واحد معرفی‌شده به بانک‌ها، حدود 227 هزار و 727 قرارداد منعقد شده و تاکنون 58 هزار و 987 میلیارد تومان از منابع پرداخت شده است که معادل 66.49 درصد کل مبالغ این بخش محسوب می‌شود.

در بخش تسهیلات ودیعه مسکن، آمارها حاکی از آن است که از مجموع 4 میلیون و 558 هزار و 726 نفر ثبت‌نام‌کننده، تنها 1.189 میلیون نفر واجد شرایط معرفی به بانک بوده‌اند. از این تعداد، تاکنون برای 956 هزار و 620 نفر قرارداد تسهیلاتی به ارزش بیش از 81 هزار و 165 میلیارد تومان منعقد شده است.