مدیران خودروعصر اعتبار

موزه‌های زنجان روایتگر فرهنگ و تاریخ گذشتگان

عصر ساختمان- تاریخ کهن زنجان از آن زمان که به نام‌های شهین و زنگان مطرح بوده در خود آثار و اشیای گران‌بهایی را جای‌داده که روایتگر فرهنگ و تاریخ گذشتگان است.

موزه‌های زنجان روایتگر فرهنگ و تاریخ گذشتگان
نسخه قابل چاپ
جمعه ۱۱ فروردين ۱۳۹۶ - ۱۳:۱۱:۰۰

    به گزارش پایگاه خبری «عصرساختمان» به نقل از مهر، استان زنجان به دلیل برخورداری از سابقه تاریخی بالا دارای آثار ارزشمندی است که در موزه‌های سطح استان نگهداری می‌شوند؛ موزه‌هایی که هریک به‌تنهایی بخشی از تاریخ و هنر زنجان را روایت می‌کنند.

    گنبد عظیم سلطانیه، مردان نمکی، بنای رختشوی‌خانه، غار کتله خور و بازار سنتی زنجان نخستین‌ها و برترین‌ها، بزرگ‌ترین‌ها و قدیمی‌ترین‌ها و برجسته‌ترین‌ آثار تاریخی جهان هستند.

    مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان درباره این آثار تاریخی گفت: پنج اثر تاریخی در استان زنجان وجود دارد که در طبقه‌بندی آثار تاریخی در جهان جزو «ترین» هستند و در جهان به‌عنوان نخستین یا تنهاترین شناخته می‌شوند.

    یحیی رحمتی ادامه داد: بنای رختشویخانه زنجان تنها بنا در جهان با کاربری مخصوص برای رختشویی بانوان است و در جهان هیچ بنایی با کاربری رختشویی متناسب با شرایط جغرافیایی و اقلیمی که منحصر به گروه خاصی باشد، به غیر از بنای رختشویخانه زنجان احداث نشده است.

    رحمتی افزود: بنای رختشویخانه زنجان تنها بنا در جهان با کاربری مخصوص برای رختشویی بانوان است و در جهان هیچ بنایی با کاربری رختشویی متناسب با شرایط جغرافیایی و اقلیمی که منحصر به گروه خاصی باشد، به غیر از بنای رختشویخانه زنجان احداث نشده است.

    قبل از کشف مردان نمکی چهره آباد هیچ گونه اطلاعات از نوع پوشش مردم عادی دوره هخامنشان وجود نداشت
    مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زنجان افزود: قبل از کشف مردان نمکی چهره آباد هیچ گونه اطلاعات از نوع پوشش مردم عادی دوره هخامنشان وجود نداشت و مردان نمکی اطلاعات گران قیمتی از نحوه پوشش مردم عادی در دوره هخامنشیان به دست ما داد و قدمت 2500 ساله صنعت نساجی ایران را نشان داد.

    مدیر کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان با بیان اینکه در نظر گرفتن برنامه‌های حاشیه‌ای همچون عکاس‌خانه در موزه رختشویخانه نیز از دیگر برنامه‌های در نظر گرفته شده در ایام نوروز است،   گفت: نوروز امسال علاوه بر استقرار راهنمایان گردشگری در موزه‌های استان شاهد به نمایش گذاشتن بخشی از اشیا جدید (مکشوفه طی کاوش‌های باستان شناسی) در موزه‌ها، پاکسازی و رسیدگی به مبلمان موزه‌ها و استفاده از سیستم QR CODE در موزه‌های استان خواهیم بود.

    موزه نسخ خطی زنجان؛ آرامگاه میرزا مهدی

    بنای آرامگاه؛ محوطه ای به وسعت 700 متر مربع دارای یک ورودی زیبا با پلان پنج ضلعی است. درچهار ضلع ورودی سکوهای نشیمن دارد و بالای طاق نماهای شمال شرق و شمال غرب مقرنس های گچی به رنگ آبی داشته است. آرامگاه از یک حیاط و ساختمانی در شمال آن تشکیل یافته است. ساختمان آرامگاه دارای دو ایوان ستوندار همسان در دو طرف ورودی و مجموعه فضاهایی در پشت ایوانها است.

    موزه شهداء

    موزه شهداء زنجان تحت نظارت بنیاد شهید استان در سال 1378 در خانه توفیقی افتتاح شد. بنای توفیقی در بافت تاریخی و قدیمی شهر در محله معروف به غربییه بالا که به محله خرابه رجی نیز مشهور بوده قرار دارد. این بنا از شمال غرب نزدیک به دروازه رشت و از جنوب نزدیک به دروازه قزوین هستند. بنای توفیقی از بناهای اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی بوده و به شماره 2664 مورخ 25/12/87 به ثبت آثار ملی کشور رسیده است.

    بنای توفیقی از نقطه نظر سبک معماری و سیاق تزئینی مصادیق الگوی تقارن و رایج در اواخر قاجار و اوایل پهلوی بوده و منزل اولین شهردار زنجان (آقای علی اکبر توفیقی) است.

    گنبد سلطانیه

    گنبد سلطانیه (زنجان)، این گنبد در 36 کیلومتری جنوب شرقی زنجان و 4 کیلومتری جاده قزوین – زنجان در شهر سلطانیه واقع است. بنایی عظیم و ممتاز است که در وسط شهر قدیمی سلطانیه بنا گردیده است.

    در خصوص تاریخچه شهر سلطانیه و گنبد معظم آن می خوانیم: هنگامی که ارغوان خان – پسر آباقا خان – چهارمین ایخان مغول براریکه سلطنت تکیه زد، تصمیم گرفت در محل سلطانیه فعلی شهری بنا کند. بدین رو دستور داد «قلعه ای که دور باروی آن 12هزار گام باشد، از سنگ تراشیده بسازند »‌.

    مردان نمکی

    معدن نمک چهر آباد با ارتفاع 1350 متر از سطح دریا در 75 کیلومتری غرب شهر زنجان و یک کیلومتری جنوب روستای حمزه لو قرار دارد. از نظر جغرافیایی این ناحیه در حوضه آبریز رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از تپه ماهور ها و ارتفاعاتی تشکیل شده که به صورت یک رشته متصل به هم در جهت شمال غرب به جنوب شرق کشیده شده اند.

    کوه معدن از سمت شرق و غرب به رودخانه های فصلی مهر آباد و چهر آباد محدود است. از جنوب نهر کوچک آجی چای آنرااحاطه می کند و از شمال نیز به محل التقای رودهای مهر آباد و چهر آباد، در نزدیکی روستای حمزه لو مشرف است. آب و هوای منطقه نیمه کوهستانی با تابستان های گرم و زمستان های سرد است.

    موزه تاریخ طبیعی

    موزه تاریخ طبیعی از جمله مکانهای فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، تحقیقاتی و نمایشگاهی هستند که می تواند علاوه بر شناساندن هر چه بیشتر زیست بومهای مختلف و گونه های حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه ارزش حفظ و نگهداری تنوع زیستی را نیز به اقشار مختلف مردم جامعه یادآوری نماید.

    با توجه به این اصل مهم که ادامه حیات بشری به بقای طبیعت بستگی دارد از این رو اهمیت علوم طبیعی و نقش موزه های تاریخ طبیعی در اشاعه دانش و فرهنگ زیست محیطی در جهان امروز بیشتر محسوس هستند. لذا این مراکز می توانند اندیشه و احساس مردم را در مورد جلوه های تنوع زیستی و خطر انقراض گونه های کمیاب جانوری و گیاهی برانگیزد.

    موزه تاریخ طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان به منظور حفظ و در معرض نمایش گذاشتن گونه های جانوری و گیاهی، سنگواره ها و نمونه هایی از برخی کانی ها و سنگهای معدنی موجود در استان، در سال 1373 افتتاح گردید.

    موزه مردم شناسی (رختشویخانه زنجان)

    این بنا در بافت قدیمی شهر زنجان، حد فاصل خیابان سعدی و داوود قلی، در کوچک فرهنگ واقع شده و یکی از بناهای جالب توجه و عام المنفعه زنجان به شمار می آید که در سال 1345 ه. ق توسط دو برادر به نام های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) ساخته شده است. این بنا جنبه عام المنفعه داشته و بدون دریافت پولی در تمام مدت شب و روز در اختیار شهروندان بوده است (البته مبلغ کمی توسط سرایدار به عنوان حق سرایداری گرفته می شده است). سرپرست رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد.

    بنای رختشویخانه زنجان شامل قسمت های، محل سکونت سرایدار، حیاط، مخزن آب و فضای شستشو هستند. حیاط بنا به ابعاد 23*12 متر درختکاری شده و در جبهه شمالی آن واحد مسکونی کوچکی به مساحت حدود 60 متر، جهت اقامت سرایدار ساخته شده است .

    بافته های معدن نمک چهرآباد متعلق به مردان نمکی در زنجان

    بافته های مکشوفه از معدن نمک که بیشتر متعلق به دوره های هخامنشیی و ساسانی هستنداز ارزشمندترین اشیایی به دست آمده از معدن چهرآباد محسوب می شوند. چرا که در کمتر محوطه باستانی بافته های تاریخی با چنین کیفیت و حفظ شدگی و تعداد زیاد دیده می شود.

    این بافته ها از نظر ابعاد و اندازه ، بافت ، طرح ، نقش و جنس تنوع فراوانی داشته و آگاهی های زیادی از صنعت بافندگی ایران باستان ارائه می کنند. طبق مطالعات انجام یافته جنس بیشتر بافته ها از پشم و سپس پنبه بوده و با روشها و طرحهای مختلفی بافته شده اند. رنگ قرمز، آبی و زرد استفاده شده در پارچه ها ی منقوش منشأ گیاهی داشته و از گیاهان نیل، روناس و درختچه گز در رنگ آمیزی نقوش استفاده شده است.

    بافته های معدن نمک چهرآباد ، درواقع تکه هایی از لباس های معدنکاران و یا کیسه های حمل اشیا و نمک بوده اند که در حین کار در میان لایه ای نمک قرار گرفته و تا به امروز به خوبی حفظ شده اند. با وجود آنکه نمونه هایی از بافته های دوره ساسانی پیشتر نیز از برخی مناطق خاورمیانه کشف شده و امروز در موزه های دنیا به نمایش درآمده است ، اما از دوره هخامنشی بافته های چندانی تا کنون از دیگر مناطق ایران گزارش نشده و پیش از کشف پارچه های هخامنشی معدن نمک چهر آباد آگاهی ما از پوشاک و صنعت بافندگی هخامنشیان ، فقط نقوش برجسته هخامنشی و برخی نقوش دیگر در آسیای صغیر و و یونان بوده است.

    علاوه بر پارچه ها ، تعداد زیادی تکه های نخ و ریسمان در ابعاد و اندازه های مختلف و بافت های متنوع که از الیاف پشم و مو تهیه شده، از معدن نمک یافت شده است . ریسمان های مذکور از لوازم و اشیای مهم معدنکاران دوره هخامنشی و ساسانی بوده است.

    بدون شک معدن نمک گنجینه ای ارزشمند از بافته های کهن ایران را در خود جای داده است. گنجینه ای که د ر پژوهشهای آینده آگاهی های بسیاری از هنر بافندگی ایران باستان را آشکار خواهد کرد.

    بافته های معدن نمک چهرآباد در بخش اختصاصی و در موزه باستانشناسی مردان نمکی(عمارت ذوالفقاری) زنجان به نمایش گذاشته شده است.

    موزه  هنرهای سنتی و صنایع دستی (عمارت دارایی)

    صنایع دستی به مجموعه صنایعی گفته می شود که قسمتی یا تمامی مراحل ساخت آن توسط دست صورت می گیرد این صنایع هم حالت کارگاهه و هم خانگی قابلیت استقرار در روستا و شهر دارد و بدون نیاز به تکنولوژی های پیشرفته متکی به تخصص های بومی و سنتی است و قسمت اعظم مواد اولیه آن از داخل کشور تهیه می شود.

    عمارت دارایی (دیوان استیفاء) در بافت تاریخی شهر زنجان (سبزه میدان) قرار گرفته، ظاهراً این بخش از شهر در اواخر دوره فاجار و اوائل حکومت رضاخانی تقریباً مقارن با اواخر جنگ جهانی دوم از سوی دولت وقت بصورت مجموعه­ای به اماکن و ساختمان­های دولتی اختصاص می­یابد که عبارت بودند از عمارت دارایی در باغی معروف به همین نام­، بنای دخانیات­، اداره غله­، انبار قند و شکر.

    به هر حال بنای دارایی طبق کتیبه ه­ایی که بر فراز سردرهای ورودی جبهه شمالی و جنوبی بنا نقش شده تاریخ ساخت آن به سال 1316 هجری شمسی اوائل حکومت رضا خانی باز می گردد که از همان ابتدا به امور مالیه اختصاص می ­یابد.

    این اثر به شماره 2335 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

    بنای دارایی در مرکز شهر زنجان و در داخل بافت قدیمی شهر موسوم به سرچشمه واقع شده که با توجه به بافت فعلی حدودا در ضلع شمالی شهر که با شیب ملایمی منتهی به ارتفاعات می­ شود قرار گرفته است.

    از عوامل تزئینی نمای بنا می توان به ازاره ­های سنگی به ارتفاع 25/1 سانتی متر که دور تا دور بنا رادر برگرفته و سپس با آجر چینی انجام گرفته اشاره کرد. نمای پنجره ها از بیرون با اجرای قوس هلالی، زیبایی خاصی را به بنا بخشیده در جلوی ورودی شمالی و جنوبی بنا دو حوض زیبا قرار گرفته که حوض شمالی به قطر 12 متر ولی حوض جنوبی در حال حاضر موجود نیست. این دو حوض بصورت قرینه و از طریق آبراهی که از زیر بنا می­ گذشته به هم ارتباط داشته­ اند و آبیاری باغ مربوطه نیز از طریق قناتی که از محل می­ گذشته انجام می­‌شده است.

    این اثر تاریخی از سال 1390 به عنوان موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی زنجان مورد بهره­ برداری قرار می­ گیرد. اشیاء نمایشی این موزه شامل انواع ظروف مسی قلمزنی شده دوره قاجار ساخت زنجان، انواع چاقو و شمشیر معاصر ساخت زنجان، صنایع دستی استان زنجان شامل گلیم بافی و چاروق دوزی ساخت زنجان و ... است.

    موزه باستان شناسی در مقبره پیر­احمد زهرنوش ابهر

    بنای معروف به پیر احمد زهر نوش امروزه در منتهی الیه جنوب شهر ابهر و در وسط میدان پیر قرار دارد. در حدود یک دهه پیش که شهر گسترش زیادی نداشت، انتهای خیابان 17 شهریور، منطقه بازی بود که بقعه پیر احمد در آن قرار داشت.  این بنا پس از توسعه شهر و احداث خیابانها و معابر جدید، در وسط میدانی کوچک قرار گرفت و پیرامون آن که در گذشته گورستان بود، به عنوان فضای سبز میدان در نظر گرفته شد. در هر صورت بعد از احداث میدان، بنای تاریخی پیر در وسط فضای سبز میدان که با نرده های آهنی محصور شده، قرار گرفت. از سال 1390 موزه باستانشناسی در این مکان دایر هستند.

    در بخش تاریخی اشیاء مکشوفه از هیدح ابهر شامل ظروف سفالی ساده، آبریز سفالی، کوزه سفالی، خنجر مفرغی  مربوط به عصر آهن و هزاره اول ق م دیده می شود. همچنین انواع، بازوبند مفرغی، حلقه مفرغی و ظروف سفالی دوره اشکانی در ویترین ها دیده می شود. در بخش دوره اسلامی انواع ظروف سفالی از قرن 4  ه ق تا دوره قاجار در موزه قرار دارد. همچنین اشیاء مکشوفه از سلطانیه شامل پی سوز ساده و بشقابی و ظروف لعابدار نیز در موزه وجود دارد. در این بخش انواع کتب خطی از دوره تیموری تا قاجار با موضوع مذهبی و نجوم، انواع تفنگ های دوره قاجار، انواع سکه های دوره سلجوقی، ایلخانی، صفوی و قاجار و ... به نمایش درآمده است.

    در ویترین ها به نمایش گذاشته شده است. همچنین تعدادی از ظروف مسی قلمزنی دوره قاجار ساخت زنجان نیز در ویترین های دوره اسلامی در معرض نمایش است.

    در بخش سنگ نبشته ها تعدادی از سنگ مزارهای مکشوفه از روستای دره سجین ابهر  و روستای فلج خرمدره مربوط به دوره قاجار و یک نمونه سنگ مزار دوره تیموری مکشوفه از صائین قلعه ابهر نیز در این بخش در معرض نمایش است. همچنین اشیاء اهدایی از سوی اهالی ابهر در این بخش دیده می شود.

    موزه بوجاری

    سیلوی مذکور ساخت کشور آلمان بوده که قبل ازاشغال ایران توسط متفقین( 1940 تا 1945 میلادی)  در جنگ جهانی دوم ساخته شده است. ظرفیت ذخیره سازی این سیلو 1000 تن گندم بوجاری شده هستند به گونه ای که گندم پس از تحویل به سیلو ابتدا بطور کامل توسط دستگاه های بوجاری تمیز و پاک سازی گردیده و گندم فاقد مواد خارجی و پاک در چهار کندوی بتنی موجود در این سیلو ذخیره می شود.

    بنا با اظهارات کارکنان قدیمی از جمله شادروان اصغر فراهانی که اپراتور این سیلو بوده در زمان خود ظرفیت این سیلو برای منطقه خمسه کافی بوده و کل گندم منطقه و بخشی از گندم مناطق اطراف به سیلوی مورد نظر تحویل می شد.

    دستگاه های بوجاری سیلوی مذکور با مارک میاگ هنوز به طور سالم موجود بوده و شامل دستگاههای الک بوجاری، دستگاه حلزونی دستگاه شن گیر، دستگاه ترییور و الواتورهای کاسه ای هستند. که به ترتیب برای جداسازی ذرات درشت و مواد خارجی، جداسازی سیاهدانه، جداسازی ذرات شن و ماسه و انتقال گندم بین طبقات هستند.

    این سیلو دارای چهار طبقه بوده و یکی از نکات جالب آنکه در نرده های پله های طبقات از پرچ استفاده شده است . شرکت میاگ آلمان پدر صنعت آرد در جهان محسوب شده که بعدها شرکت ترکیبی بولر -میاگ تاسیس گردیده و در نهایت امروزه شرکت بولر آلمان قوی ترین شرکت سازنده ماشین آلات آرد سازی است.

    نیروی محرکه ماشین آلات از سوخت های فسیلی بوده و تسمه های بکار رفته برای انتقال نیرو از جنس چرم هستند . طبق اظهارات کارکنان قدیمی سیلو تعداد نفرات شاغل به طور دائم 15 نفر بوده که در زمان تحویل گندم تعدادی کارگر به نفرات اضافه می شده است. این بنا می تواند به عنوان یک موزه آموزشی برای علاقمندان به صنعت آرد مورد استفاده قرار گیرد.

    برچسب ها
    پورسعیدخلیلی
    پربازدیدترین های ۲ روز گذشته
      پربازدیدترین های هفته
        رویداد ها در یک نگاه
        • ساختمان فردا ۴
        • ساختمان فردا ۳
        • ساختمان فردا ۲
        • نشریه ساختمان فردا ۱
        • شماره ۱۷ و ۱۸
        • ۰
        • ۰
        • هفته نامه
        • ۰
        آخرین بروزرسانی ۳ ماه پیش
        آرشیو
        آخرین اخبار