به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان»، عباس آخوندی از همان روزی که سکان وزاتخانه راه و شهرسازی را به دست گرفت، بارها تاکید کرده بود که بهتر بود دولت‌های قبل به‌جای تمرکز برساخت‌و‌سازدربیابان‌ها، توان خود را بر توانمندسازی بافت‌های فرسوده که دارای تاسیسات زیربنایی وروبنایی است، متمرکز می‌کردند، اما طی دوره اول سکانداری او بر وزارتخانه راه و شهرسازی، انبوهی از واحدهای نیمه‌کاره مسکن مهر باعث شد که بخش زیادی از توان وزارتخانه راه وشهرسازی بر تکمیل واحدهای نیمه‌کاره این پروژه مصرف شود.

اما در دوره دوم مدیریت عباس آخوندی در وزارتخانه راه و شهرسازی، به دلیل اینکه قطار تکمیل واحدهای مسکونی مهر به ایستگاه تکمیل و واگذاری رسید و بالاخره دولت توانست واحدهای نیمه‌کاره این پروژه پرحاشیه را سروسامان دهدواز گردنه‌های تند بلاتکلیفی عبورکند، به نظر می‌رسد که بالاخره فضای نسبتا مساعدی برای چرخش وزارت راه از مسکن مهر به سمت احیای بافت‌های فرسوده ایجاد شود ودرنتیجه اولین اقدامات عملی قابل‌ توجه در سال جاری برای حرکت در این مسیرصورت گرفت، به‌طوری‌که اواسط دی‌ماه سال 96 با حضور وزیرراه و شهرسازی، با کلنگ‌زنی طرح 100 واحدی مسکن در محله سیروس تهران عملیات نوسازی مسکن در برنامه ملی بازآفرینی شهری در مناطق ناکارآمد آغاز شد.
این طرح مسکونی به‌عنوان الگوی پشتیبان طرح پیشگام برنامه ملی بازآفرینی در استان تهران نام برده و مقرر شد که طبق الگوی طرح مسکن اجتماعی اجرایی شود. مطابق جزئیات طرح «پیشگام»، ساخت 55 هزارواحد مسکونی در بافت فرسوده تهران برای افق 5‌ساله، هدف‌گذاری شد. اما علاوه بر این شاید بتوان گفت که نقطه عطف ورود دولت به این حوزه در بهمن‌ماه سال جاری کلید خورد که رئیس‌جمهور طی مراسمی در محل وزارت راه وشهرسازی، از طریق ارتباط ویدئو‌کنفرانس دستور آغاز اجرای برنامه ملی بازآفرینی شهری در استان‌های منتخب بوشهر، آذربایجان شرقی، تهران، فارس، کردستان، همدان، مازندران، خراسان رضوی و اصفهان را صادر کرد.
بر اساس این طرح مقرر شد که طی یک برنامه 5‌ساله، مقدمات احیا و بازآفرینی هزارو 334 محله از بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری در کل کشور فراهم شود، به‌گونه‌ای که در هر محله، علاوه بر نوسازی و مقاوم‌سازی واحدهای مسکونی، کلیه امکانات روبنایی و زیربنایی، اعم از فضاهای فرهنگی، شهری، اجتماعی و اقتصادی در هر محله، متناسب با وضعیت این امکانات در دیگر محله‌های شهر ارتقا یابد. اما به فاصله چندی پس از این تصمیم، سخنرانی مسکنی وزیر راه و شهرسازی در مراسم 22 بهمن و تاکید وی بر کاهش نرخ سود بهره بانکی احیای بافت‌های فرسوده به 6‌درصد، نشان داد که عزم دولت برای احیای بافت‌های فرسوده جزم شده است.
اما در سال 96 افزایش تسهیلات مسکن که سبب تقویت قدرت خرید خانوارها برای تامین مسکن شد نیز اتفاق نسبتا مثبتی برای این بازار بود. به‌طوری‌که در سال جاری با تصویب شورای پول و اعتبار رقم تسهیلات سپرده پس‌اندازمسکن یکم از 80 به 100 میلیون تومان افزایش داد، بنابراین به هر زوج 200 میلیون تومان تسهیلات تعلق گرفت. در همین حال بانک مرکزی به بانک عامل بخش مسکن مجوز داد  تا اولا وام جعاله را برای خریداران مسکن به 20 میلیون تومان افزایش دهد؛ ثانیا 20 میلیون تومان وام بدون سپرده و بدون نیاز به خرید اوراق پرداخت کند و به‌این‌ترتیب برابر مصوبه شورا، سقف وام بدون سپرده خرید مسکن برای زوجین از 110 میلیون به 140 میلیون تومان رسید.
همچنین تسهیلات بدون‌سپرده‌ای که از طریق بانک مسکن به مجردها پرداخت می‌شد، پیش از مصوبه شورای پول و اعتبار 70 میلیون تومان شامل 60 میلیون تومان وام خرید و 10 میلیون تومان جعاله بود، که طبق این مصوبه اجازه افزایش آن به 90میلیون تومان از طریق افزایش دو برابری وام جعاله و نیز پرداخت 10‌میلیون تومان وام بدون سپرده و بدون نیاز به خرید اوراق مسکن صادر شد. اما سال 96 سال پرهیاهویی برای بخش تقنینی حوزه مسکن بود به‌طوری‌که تصویب آیین‌نامه کنترل ساختمان در هیات دولت و نیز  تهیه پیش‌نویس لایحه اصلاح قانون نظام‌مهندسی نشان داد که وزارت راه مترصد آن است که علاوه بر تلاش بر رونق بازار مسکن و نیز  تمرکز بر احیای بافت‌های فرسوده درعین‌حال از به‌روزرسانی قوانین حوزه نظام‌مهندسی و مقررات ملی ساختمان نیز غفلت نکند.
این موضوع تا انتهای سال 96 ‌‌در کش‌و‌قوس و رفت‌وآمد بود‌ و هنوز به سرانجامی نرسیده است. اما علی‌رغم اینکه انتظار می‌رفت دولت بالاخره طرح مسکن اجتماعی، به‌عنوان یکی از گزینه‌های خانه‌دارکردن اقشار کم‌درآمد را به مرحله عملیاتی برساند، متاسفانه عدم تامین مالی این طرح باعث شد که کماکان این طرح همانند سنوات قبل از مرحله کاغذی عبور نکند.
سال 96 اما سال متفاوتی از بابت ارائه آمارهای‌قابل‌توجه درباره واحدهای خالی از سکنه بود به‌طوری‌که براساس برآوردها ارزش خانه‌های خالی در کشور حدود 200 میلیارد دلار عنوان شد، هرچند که نوسانات دلار قطعا این آمار را دچار  تغییر می‌کند. اما در سال جاری به نظر می‌رسد که بالاخره مقدمات لازم برای تصحیح نظام مالیات در بخش مسکن فراهم شد. معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی اساسا یکی از برنامه‌های امسال ‌وزارت راه و شهرسازی را گام نهادن در این عرصه عنوان و تاکید کرد که سعی می‌کنیم با تعامل با وزارت امور اقتصادی و دارایی در طرح جامع مالیاتی روندی را اجرا کنیم که ابزار مالیاتی بتواند واحدهای خالی از سکنه را در بازار خریدوفروش وارد کند.
اما سال 96 مقررشده بود که آغاز پایان پرونده طرح مسکن مهر باشد و بارها مسئولان وزارت راه تاکید کرده بودند که سال 96 پرونده مسکن مهر مختومه خواهد شد، این درحالی است که این وعده به دلیل تنگناهای مالی محقق نشد. به‌طوری‌که به گفته احمد اصغری مهرآبادی علی‌رغم پیگیری‌های بسیار زیاد وزیر راه و شهرسازی در تخصیص اعتبارات موردنیاز برای پیشبرد پروژه‌های مسکن مهر در سطح کشور متأسفانه سال96 هیچ مبلغی در این حوزه دریافت نکرده است. اما سال96 سالی بود که دولت‌گام‌هایی را برای اصلاح قانون پیش‌فروش مسکن برداشت به‌طوری‌که به گفته معاون مسکن و ساختمان متن پیش‌نویس اصلاح قانون فروش آپارتمان با بالاترین توافق میان دولت و انبوه‌سازان در سال جاری تهیه و در مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری است.
در همین حال شکست انحصار ارائه تسهیلات مسکن از بانک مسکن و ورود بانک ملی برای ارائه تسهیلات بانکی نیز اتفاق جدیدی بود که در سال 96 برای صنعت ساختمان رقم خورد. به‌طوری‌که اگر تاکنون تنها بانک مسکن نسبت به پرداخت وام درحوزه مسکن اقدام می‌کرد، در سال جاری با ورود بانک ملی به این عرصه امکان دریافت تسهیلات از طریق خرید اوراق گواهی حق تقدم استفاده از وام مسکن از انحصار بانک مسکن خارج شد.
امسال همین وزارتخانه با همکاری بانک مسکن اقدام به راه‌اندازی صندوق‌های زمین و ساختمان کرد که هدف آن تقویت سمت عرضه و تولید مسکن از طریق جمع‌آوری پس‌انداز سرمایه‌گذاران خرد و اختصاص آن به ساخت پروژه سپس فروش واحدهای ساختمانی و تقسیم عوایدناشی‌از فعالیت صندوق زوجین و ساختمان در بین سرمایه‌گذاران عنوان شد. اما در همین حال راه‌اندازی اولیه سامانه املاک و مستغلات در سال 96، از دیگر اتفاقاتی بود که توسط وزارتخانه راه و شهرسازی عملیاتی شد. به گفته مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن کارایی اصلی این سامانه به‌منظور اخذ مالیات‌های مستقیم است و وزارتخانه راه و شهرسازی به‌صورت آنلاین اطلاعات این سامانه را در اختیار سازمان مالیاتی و وزارت اقتصاد و دارایی قرار می‌دهد تا بتوانند از آن در جهت اجرای قانون مالیات‌های مستقیم بهره بگیرند.

فعالیت ‌های مسکنی دولت یازدهم
طرح مسکن مهر از سال 1386 به موجب  (بند د تبصره 6 قانون بودجه سال 1386)شروع و در راستای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن (مصوب سال1387 ) ادامه یافت، در اجرای این طرح در مجموع برای 000/211/2 واحد با بانک‌های عامل قرارداد منعقد شده است. تاکنون از کل واحدهای مذکور، کار ساخت000/933/1 واحد به اتمام رسیده (‌و مابقی واحدها به‌صورت نیمه‌تمام در مراحل مختلف ساخت قراردارند) و از این تعداد، 000/829/1 واحد افتتاح شده است.
عملکرد دولت یازدهم از واحدهای افتتاح‌شده فوق‌الذکر طی 3 سال اخیر000/818 واحد است و بر اساس آمارهای ارائه‌شده تا پایان دولت یازدهم این عدد از مرز 000/845 واحد گذشت.
برنامه‌ریزی به منظور تامین منابع مورد نیاز جهت تکمیل پروژه مسکن مهر و خدمات زیربنایی و روبنایی، فارغ از مسیر استقراض از بانک مرکزی (استمهال 10ساله خط اعتباری مسکن مهر، افزایش سقف تسهیلات مسکن مهر به اقتضای پروژه از 30 تا 40 میلیون تومان و کاهش نرخ سود خط اعتباری برای بانک مسکن به میزان 2 درصد کمتر از سود تسهیلات مسکن مهر)
بازنگری و به‌روزرسانی طرح جامع مسکن به عنوان نقشه راه سیاستگذاری در بخش مسکن که در سال‌های 93 و 94 انجام شده است. بازنگری و اصلاح نظام تسهیلات مسکن: از جمله افزایش قابل توجه سقف تسهیلات ساخت و خرید مسکن و ایجاد تمایز برای سقف تسهیلات پرداختی در شهرهای مختلف به اقتضای شرایط هر شهرسقف تسهیلات از محل اوراق گواهی حق تقدم در تهران، شهرهای بزرگ و دیگر نقاط شهری به‌ترتیب ‌تا 40‌، 50 تا 60 میلیون تومان و برای زوجین به 70، 90 و 110 میلیون تومان افزایش یافته است. همچنین تسهیلات ساخت در 3 سقف 110‌، 130 و 150 میلیون تومان به ترتیب برای ساخت سنتی، صنعتی و فناوری نوین در تهران قابل پرداخت است. این رقم برای سایر شهرها به تناسب موقعیت شهر اندکی پایین‌تر است.
راه‌اندازی صندوق پس‌انداز یکم بانک مسکن برای حمایت از خانه‌اولی‌ها سقف تسهیلات این صندوق درتهران، شهرهای بزرگ و دیگر نقاط شهری به ترتیب40‌،60 و 80 میلیون تومان و برای زوجین،80‌، 120و 160 میلیون تومان است.
همچنین نرخ سود این تسهیلات در بافت‌های فرسوده 8 درصد و در سایر مناطق 5/9درصد است.
عملکرد: منابع(تا تاریخ 07/12/1395) تعداد‌حساب‌های افتتاحی:147 هزار فقره، مبلغ: 9.31میلیارد ریال سپرده مصارف(تا پایان بهمن 1395): تعداد تسهیلات اعطایی: 4.4 هزار فقره‌، مبلغ: 6.2میلیارد ریال تسهیلات اعطایی:ظرفیت‌سازی در بازار سرمایه به منظور تامین مالی مسکن

   ایجاد صندوق زمین و ساختمان
تاکنون تعداد 4 صندوق سرمایه‌گذاری زمین وساختمان در شهرهای تهران، اراک،تبریز و شهر ری با ظرفیت 595 واحد مسکونی و 4 واحد درمانی با هزینه ساخت بالغ بر 929 میلیارد ریال (بدون احتساب ارزش زمین و پروانه ساخت) راه‌اندازی شده است.

   ایجاد بازار رهن ثانویه
تاکنون و در یک مرحله مبلغ 3000 میلیارد ریال اوراق رهنی در بازار بورس عرضه شده است. همچنین روند اجرایی شدن فاز دوم عرضه اوراق رهنی به ارزش 7000میلیارد ریال توسط بانک مسکن در دست بررسی است.

   راه‌اندازی شرکت تامین سرمایه مسکن
شرکت تامین سرمایه مسکن بانک مسکن، مجوز فعالیت از سازمان بورس و اوراق بهادار را دریافت کرده و راه‌اندازی شده است.

   تدوین و تصویب برنامه مسکن کم‌درآمدها
برنامه‌ریزی برای اجرای سالانه 100هزار واحد. خانوار طی سال‌های 1400-1396 در دو قالب مسکن حمایتی و مسکن اجتماعی برای کمک به تامین مسکن کم‌درآمدها صورت گرفته است که در این برنامه کمک‌هایی در قالب تسهیلات ساخت و خرید
مسکن ملکی، پرداخت تسهیلات به سازندگان مسکن استیجاری، ساخت مسکن استیجاری، پرداخت کمک اجاره و وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن پیش‌بینی شده است.
تهیه طرح تضمین معاملات فروش اقساطی مسکن در بانک مسکن(ضوابط طرح فروش اقساطی مسکن توسط فروشنده به خریدار با تضمین بانک مسکن تدوین شده است.)
احیای صندوق‌های پس‌انداز و تسهیلات مسکن (به صورت منطقه‌ای) دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر مؤسسات پس‌انداز و تسهیلات مسکن در تاریخ 16/06/1395 به تصویب شورای پول و اعتبار رسیده است. شایان ذکر است طرح‌های تجاری ارائه‌شده در سه استان اصفهان، فارس و بوشهر و همچنین سواحل مکران جهت راه‌اندازی این موسسات توسط شرکت تامین سرمایه ی بانک مسکن در دست بررسی است.
بازنگری ضوابط استفاده از لیزینگ مسکن‌، راه‌اندازی حساب‌های امانی‌، دستورالعمل راه‌اندازی حساب‌های امانی تدوین و توسط بانک مسکن به شعب خود ابلاغ شده است.
زمینه‌سازی برای تبدیل بانک مسکن به یک بانک توسعه‌ای پیش‌نویس مصوبه توسعه‌ای‌شدن بانک مسکن به هیات دولت ارسال شده و دستورالعمل توسعه‌ای‌شدن بانک مسکن نیز در شورای پول و اعتبار در دست بررسی است.

   افزایش سرمایه بانک مسکن‌
سرمایه بانک مسکن به میزان 5000 میلیارد تومان از محل منابع تبصره 35 قانون بودجه سال 1395 افزایش یافته است.
تمرکز بر نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری پرداخت 300 هزار فقره تسهیلات ارزان‌قیمت ساخت در بافت فرسوده مصوب شده و حدود 40 هزار فقره تسهیلات به جز موارد پرداختی از محل مسکن مهر در بافت‌های فرسوده شهری پرداخت شده است. گسترش سامانه اطلاعات بازار املاک ایران در شهرهای مشهد، اصفهان، شیراز، رشت، یزد و زنجان.

  نوسازی و بهسازی مسکن روستایی‌
به منظور بهسازی و نوسازی مسکن روستایی و ارتقای کیفیت زندگی در مناطق روستایی، از زمان شروع طرح ویژه نوسازی و بهسازی مسکن روستایی از سال 84 سالانه به تعداد 200 هزار واحد از طریق بانک‌های عامل سهمیه اختصاص داده شده است‌ که در طی سنوات اجرایی به یک میلیون و 758 هزار واحد تحت پوشش طرح قرار گرفته و از این تعداد که یک میلیون و 576 هزار و 542هزار واحد به اتمام رسیده است. از تعداد مذکور در دولت یازدهم تا پایان سال 95 به تعداد 331 هزارو 827 واحد اقدام شده است.
تکمیل و تحویل 41 بیمارستان با 3388 تخت با سرمایه‌گذاری بیش از 5700 میلیارد ریال به وزارت بهداشت در دولت یازدهم.

*نویسنده:کبری روشنی