به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، استان آذربایجان غربی به غیر از دریاچه ارومیه‌ای که به باور کارشناسان رو به نابودی و فنا است، گسل و زلزله هم دارد. بر اساس آمارها سالانه به طور میانگین بالغ بر 20 زلزله با بزرگی 4 و بیشتر در مقیاس ریشتر در این استان به ثبت می‌رسد.

به گفته دکتر زارع، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی، بررسی رویداد زمین‌لرزه‌های این استان و روند قرارگیری خطوط ساختاری فعال در منطقه، نمایانگر پهنه‌ای بسیار لرزه‌خیز است که هر لحظه احتمال رویداد زمین‌لرزه مخرب در آن وجود دارد؛ از این رو این منطقه سالانه چندین زمین‌لرزه با بزرگی متوسط را تجربه می‌کند.

آذربایجان غربی استانی با لرزه‌های تاریخی

دکتر مهدی زارع در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به وضعیت لرزه خیزی استان آذربایجان غربی، افزود: خط ساختاری زرینه رود- اراک در منطقه آذربایجان غربی به عنوان روند غالب تلقی می‌شود.

وی اضافه کرد: این روند ﺳﺎﺧﺘﺎری، ﺣﺪ ﺑﺎﺧﺘﺮی ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻓﺮواﻓﺘﺎدﮔﯽ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ و در ﺷﻤﺎل درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺎ ﺧﻂ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺗﺒﺮﯾﺰ ـ زﻧ� ﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ.

زارع با تاکید بر اینکه در اﯾﻦ زون ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ، ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﯽ "ﺳﻬﻨﺪ" نیز واﻗﻊ اﺳﺖ، یادآور شد: ﺧﻄﻮاره اروﻣﯿﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺧﻂ ﺳﺎﺧﺘﺎری زرﯾﻨﻪ رود اراک را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ‌دﻫﺪ. در قسمت جنوبی این خط نیز گسل فعال "پیرانشهر" با سازوکار کششی واقع است که یکی از معدود گسل‌های کششی فعال کواترنری ایران است؛ زیرا سازوکار بیشتر گسل‌های فعال در ایران به صورت فشاری (معکوس– راندگی) است.

تحلیل ساختار زمین‌شناختی استان آذربایجان غربی

این محقق همچنین خاطر نشان کرد: قطعـات گسـل زمیـن‌لـرزه‌ای سلمـاس در نـزدیـکی شهر سلمـاس در اثـر رویـداد زمیـن‌لرزه 17 اردیبهشت 1309 خورشیدی (7 مه 1930 میلادی) پدید آمد که اﯾﻦ ﻗﻄﻌﺎت ﺟﻤﻌﺎ ﺣﺪود 16 ﮐﯿ� ﻮﻣﺘﺮ ﻃﻮل دارﻧﺪ به طور کلی سازوکار زلزله‌ها در ناحیه شمال و شمال باختری آذربایجان به صورت امتداد لغز راستگرد با مؤلفه فشاری تعیین شده است.

زارع ادامه داد: روند خطوط ساختاری تبریز- زنجان و زرینه رود- اراک در سوی شمال باختری به صورت سامانه ساختاری گسل شمال آناتولی (در ترکیه) ادامه می‌یابد.

به گفته وی رویداد زمین‌لرزه‌های قبلی در آذربایجان و روند قرارگیری خطوط ساختاری فعال در منطقه، نمایانگر پهنه‌ای بسیار لرزه‌خیز است که هر لحظه احتمال رویداد زمین‌لرزه مخرب در آن وجود دارد و سالانه چندین زمین‌لرزه با بزرگی متوسط را تجربه می‌کند.

مهمترین گسل‌های استان

وی گسل "سلماس" را از جمله گسل‌های مهم آذربایجان غربی نام برد و اظهار کرد: گسل سلماس یک گسله‌ جنبای زمین‌لرزه‌ای است که درازای برداشت شده آن 16 کیلومتر است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله شناسی ادامه داد: به باور "امبرسیز" و ملویل (1982) (ﺍﺯ ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻣﻬﻨﺪﺳﻰ ﺯﻟﺰﻟﻪ)، گسیختگی که به زمین‌لرزه‌ 6 مه 1930 نسبت داده می‌شود، حدود 30 کیلومتر بوده که به دلیل فرسایش سریع و فروسایش، میزان گسلش که حدود 45 سال بعد به نقشه درآمده کمتر از آن چیزی است که رخ داده است.

وی اضافه کرد: "بربریان" (1997) (مانوئل بربریان زمین‌شناس ایرانی ارمنی‌تبار و از پیشگامان لرزه‌شناسی و دانش زمین‌ساخت در ایران) نیز نظر مشابهی دارد و درازای گسل را بیش از 35 کیلومتر برآورد کرده است.

زارع خاطر نشان کرد: این گسل، راستای شمال باختری- جنوب خاوری دارد و همراه با گسل کوچک "دریک"، که به طور عرضی در پایانه شمال باختری آن قرار گرفته است، طی زمین‌لرزه‌ سال 1930 میلادی گسیخته شده است.

به گفته این محقق گسل سلماس سازوکار راستالغز راست‌گرد با مؤلفه‌ هم‌سان از جنبش شاقولی نرمال دارد که مقدار برآورد شده‌ هر کدام حدود 4 متر است. گسل "دریک" نیز با راستای N050˚ تا N060˚  بوده و درازای کلی آن تا نزدیک به 14 کیلومتر هم قابل ردگیری است.

این محقق پژوهشگاه بین‌المللی زلزله، خاطر نشان کرد: زمین‌لرزه‌ ژوئن 1837 میلادی، با بزرگای بیش از Ms = 6.0 نیز به گسله سلماس منصوب شده است.

گسل تسوج

وی گسل "تسوج"‌را از دیگر گسل‌های این منطقه نام برد و افزود: این گسل یکی از ساختارهای موجود در پهنه‌ گسلی معکوس پایانه‌ شمال باختری گسله‌ شمال تبریز است که از 5 کیلومتری شمال تسوج و دریاچه‌ ارومیه می‌گذرد.

زارع ادامه داد: بخش خاوری گسل تسوج دارای روند شمال خاوری- جنوب باختری با شیب به‌سوی شمال باختر است، و بخش باختری آن روند باختر شمال باختری- خاور جنوب خاوری دارد که شیب آن به سوی شمال شمال خاور است.

وی درازای این گسل را نزدیک به 60 کیلومتر با سازوکار فشاری (معکوس) دانست.

گسل ماکو

عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله با اشاره به وضعیت گسل ماکو، گفت: این گسل، گسلی راست‌گرد با راستای شمال باختر ـ جنوب خاوری است که از نزدیکی "بازرگان" در مرز ایران و ترکیه آغاز شده و تا باختر شهر مرند دنبال شده‌ است.

زارع افزود: این گسل در چند نقطه، در درازای خود از جمله روستاهای "خواجه‌میر" و "قره‌ضیاءالدین" رودخانه‌ اصلی "قوتورچای" و شاخه‌های آن (آق چای و قوتورچای) را به‌صورت راست‌گرد جابجا کرده ‌است.

به گفته وی درازای گسل ماکو، به 125 کیلومتر می‌رسد.