به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایرنا، طرح بازآفرینی محله های ناکارآمد کشور از سال گذشته در دستور کار وزارت راه وشهرسازی قرار گرفته است.
براساس اعلام وزارت راه و شهرسازی یک هزار و 334 محله فرسوده کشور برای بازآفرینی در برنامه ششم توسعه هدف گذاری شده است که با دستور رئیس جمهوری، این طرح بزرگ در کشور شتاب می گیرد.»
با این حال حوادثی مانند زلزله اگر چه پیش بینی آنها تاکنون از نگاه تیربین علم و فناوری امروزی دورمانده لیکن با اتخاذ روش های فنی و مهندسی رایج می توان تاحدود زیادی از خسارت ها و تلفات آن در مناطق زلزله خیزی همچون تهران و البرز پیشگیری کرد.
بررسی های علمی و مهندسی نشان می دهد مناطقی مانند استان های پرجمعیت تهران و البرز روی گسل های فراوان که هر آن لرزش یک یا چند گسل آنها دور از انتظار نیست، قراردارند، پدیده هایی که براثر چین خوردگی آسیب پذیری بلا تردید متوجه زمین و ساکنان آن کرده است.
زلزله 5.2 ریشتری شامگاه چهارشنبه 29 آذرماه 96 مشکین دشت البرز که خواب و آرامش را برای چند شبانه روز از میلیون ها شهروندان تهرانی و البرزی گرفت با اینکه اولین و آخرین زمین لرزه منطقه نبود اما پس از زلزله خردادماه سال 69 منجیل و رودبار اساسی ترین هشدار برای اهالی 2 استان پرجمعیت کشور به شمار رفت.
آنچه دراین سال ها بر دغدغه و نگرانی متخصصان علوم زمین شناسی، زلزله نگاری و فنی و مهندسی افزوده است وجود هزاران بنای غیرمقاوم در شهرها و روستاهاست که اگر همت به خرج ندهیم زمان حادثه مجال چاره جویی نیست.
با این اوصاف ساخت بناهای غیر مجاز و غیرمقاوم امروزه وصله پیکره گسترده کلانشهرهایی مانند تهران و کرج شده که آسیب زایی و آسیب پذیری آنها به مراتب بیشتر از خانه های قدیمی است، بناهایی که نه یک طبقه بلکه فراتر از هفت طبقه روی چند ستون آهنی ضعیف سوارند.
نمونه این بناها که در کلانشهر کرج به وفور دیده می شود حتی در مقابل وزش باد هم مقاوم نیستند چه برسد به آنکه زمین از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند.
بارها وقوع تندبادهای کمتر70 کیلومتر آسیب پذیری این بناها به اثبات رسانده و حتی سنگ نماهای آنها هم مقاومتی از خود نشان نداده و تن رنجورشان به لرزه درآمده است.
حسن آباد بالا، حیدرآباد ، حصارک، حصارک ، خلج آباد و اطراف مهرشهر کرج نمونه هایی از این دست سکونتگاه ای غیر رسمی هستند که نیاز به بازسازی و ساماندهی فوری دارند.

** ایمنی و مقاوم سازی در برابر زلزله ضرورتی که کمتر دیده می شود
سال هاست که هشدارهای زمین شناسان در خصوص فعال شدن گسل های تهران و البرز تکرار می شود، اما زلزله 5.2 ریشتری سال گذشته جدی بودن این هشدارها و توجه ویژه مردم و مسئولان به ایمنی، آمادگی و مقاوم سازی ساختمان ها را در البرز و همسایه پرجمعیتش یعنی تهران به اثبات رساند.
طبق اسناد موجود 171سال از زلزله مخرب کرج می گذرد و اگر چه زمانی برای وقوع زلزله ها قابل پیش بینی نیست، اما به هرحال چه بخواهیم و چه نخواهیم روی زمینی سکونت داریم که هر لحظه احتمال خطر زلزله مهیب وجود دارد.
براساس نقشه های توپوگرافی ، طول گسل های البرز400 کیلومتر است که بیشتر این گسل در محدوده شهری شناسایی شده اند.
گسل داخل شهر «رورانده» واقع در شمال تهران - کرج با امتداد 30 درجه در جنوب تا کلاک، گسل باغستان؛ امتداد شمال 110 درجه جنوب از جواد آباد تا کردان، گسل عظیمیه «رورانده» 110 درجه جنوب شرق تا جاده چالوس شامل حسن آباد -عظیمیه و جاده چالوس،گسل حصارک «رورانده» از حصارک تا کردان، گسل شمال «رورانده» در اسلام آباد از شمال بیمارستان کودکان تا 45 متری طالقانی، گسل طالقانی شمالی از پل میدان برغان و زیرگذر اداره برق کرج تا قسمت بالای خیابان ملاصدرا و گسل «رورانده» فردیس به سمت جنوب تا اشتهارد از عمده ترین گسل های البرز هستند.
آخرین زلزله کرج با قدرت 7 ریشتر حدود 171 سال پیش رخ داد که تخلیه انرژی متراکم گسل های فعال این شهر صورت نگرفته است، این درحالی است که چرخه بازگشت هر زلزله نیز 659 سال برآورد شده و با هر سال تعویق بر قدرت آن افزوده خواهد شد.
صرف نظر از شدت ومیزان تخریب زلزله ها، واقعیت این است که فرهنگ ایمن سازی بناها هنوز در استان البرز و دیگر مناطق کشور جا نیفاده و به رغم تکرار زمین لرزه ها، عمق احساسات یا ترس و هیجان به یک محدوده زمانی ختم می شود.
« زلزله 29 آذر ماه سال گذشته استان البرز 59 مصدوم داشت که این افراد هنگام فرار از خانه ها دچار آسیب شدند.»
مهدی مهرور مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز می گوید: جغرافیای البرز روی گسل زلزله واقع شده
و از مردم انتظار داریم ساختمان ها را مستحکم بسازند و نظارت را به مهندسان بسپارند، آئین نامه 2800 را رعایت کنند و اگر بناها را مستحکم بسازیم حادثه ای رخ نخواهد داد.
وی گفت: هرچند تجهیزات آتش نشانی و اقدامات کارشناسی در تمام سطوح به عمل آمده اما باید مردم موضوع بازسازی بافت های فرسوده و ایمن سازی ساختمان های غیر مقاوم را اولویت قرار دهند.
وی بیان کرد: دراستان البرز اقدامات زیادی برای ارتقای تجهیزات و لوازم آتش نشانی به عمل آمده و آموزش های آگاهی بخش و پیشگیرانه به سطح مدرسه ها کشانده شده است .
مدیرکل مدیریت بحران استانداری البرز بیان کرد: برای آماده سازی دستگاه های اجرایی نشست های متعدد با شهرداران، فرمانداران و دیگر مدیران برگزار شده است.
وی از احداث سالن های چند منظوره مدیریت بحران و احداث سایت های اسکان اضطراری، تامین آب، برق و سرویس های بهداشتی برای مواقع نیاز به عنوان بخشی از اقدامات استان البرز نام برد.
** ارائه مشوق ها برای مشارکت مردم در بازسازی بافت های فرسوده
امروزه باید طرح بازسازی و مقاوم سازی این بافت ها با تعیین تسهیلات و مشوق های مناسب اولویت کاری قرار گیرد ضمن آنکه بازسازی بناهای غیر مقاوم استان با رعایت نکات فنی و اصولی پیش برود.
اکنون نیز ظرفیت هایی مانند بسیج سازندگی، تشکل های مردم نهاد، مراکز خیریه و سرمایه های مالی و علمی بخش خصوصی وجود دارد که می توان با کمک این ظرفیت ها و مشارکت مردم ساختمان های مستحکم و مقاوم در برابر زلزله احداث کرد.
تغییر در فنون معماری و مهندسی سازه ها و مناسب سازی ساخت و سازها با وضعیت جغرافیایی کشور و البرز به کمک مراکز علمی، تحقیقاتی و شرکت های دانش بنیان از اقداماتی است که در کنار تسهیلات اثر گذار خواهد بود.
همچنین تجمیع روستاهای کم جمعیت با استفاده از ظرفیت های مردمی و لحاظ کردن خدمات زیربنایی مناسب می تواند درکنار استحکام بخشی بنا به ساماندهی مناطق روستایی بینجامد.
بازسازی ونوسازی یا ساماندهی بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی اگر چه هزینه بر و زمانبر به نظر می رسد اما با سازوکارهای مناسب و کم هزینه مانند استفاده از فناوری های جدید دربخش ساخت وساز می توان را تسریع و بسامان کرد.

** لرزه خیزی تهران و کرج از هم جدا نیست
دکتر علیرضا فرخ نیا استاد گروه زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در رشته تکتونیک می گوید: لرزه خیزی تهران و کرج را نمی توان جدا کرد و لرزه خیزی در این 2 منطقه با هم مرتبط هستند.
وی گفت: برای وقوع زلزله تنش در بخشی از لایه های زمین جمع می شود و زمانی که تنش به حدی می رسد که از تحمل لایه ها بیشتر شود لایه ها شکسته شده و انرژی آزاد می شود.
این استاد دانشگاه اظهار داشت : رابطه زلزله و گسل دو طرفه است به این معنی که زلزله می تواند در مناطقی که دارای گسل نیست نیز رخ بدهد و با شکسته شدن لایه های زمین و رهایی انرژیِ گسل ایجاد شود لیکن از مکان های دارای گسل ها انتظار زلزله بیشتر است زیرا گسل ها به عنوان نقاط ضعف زمین شناخته می شوند.
وی ادامه داد: در مناطق مختلف البرز گسل وجود دارد که بخشی از این گسل ها در کلانشهر کرج و مناطق پیرامونی آن قرار دارند مانند منطقه کندوان جاده چالوس، اشتهارد، باغستان و همچنین منطقه کردان ساوجبلاغ گسل وجود دارد و مناطقی مانند حصارک، عظیمیه، طالقانی، برغان، خیابان ملاصدرا در کرج بر روی گسل قرارگرفته اند.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: بیش 80 درصد مساحت ایران به علت قرار گرفتن در کمربند آلپ هیمالیا ، زلزله خیز است.
وی ادامه داد: صفحه ایران از جهت های مختلف تحت تنش صفحه های عربستان، اوراسیا، آناتولی ترکیه و فرورانش صفحه عمان به زیر مکران می باشد.

** مهار دیوارها گام نخست مقابله با زلزله
کوروش غفاری عضو هیات مدیره و رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان البرز می گوید: آیین نامه های ساختمانی در ایران و خارج از کشور و حتی ژاپن پس از هر زلزله تغییرمی کنند و این تغییرات حاصل از تجربیاتی است که در زلزله ها به دست می آید.
وی افزود: پس ازویرایش چهارم آیین نامه 2800 زلزله درایران بحث مهار جانبی دیوارهای غیر سازه ای جدی گرفته شد که قبل از آن تاکیدی در این خصوص وجود نداشت.
غفاری یادآور شد: بیشتر ساختمان های کشور قبل از ویرایش آیین نامه 2800 ساخته شده لذا تاکید فراوانی بر مقاوم سازی این بناها در بحث دیوارهای غیر سازه ای وجود دارد.
رئیس سازمان نظام مهندسی البرز تاکید کرد: حدود 30 تا 40 درصد هزینه یک ساختمان به اسکلت اختصاص می یابد و حدود 60 تا 70 درصد ساختمان مانند تیغه چینی، نازک کاری و تاسیسات برقی و مکانیکی بر روی لایه دیوارهای غیر سازه ای تعبیه می شود که اگر استحکام نداشته باشند در اثر ریزش دیوار دچار تخریب می شود.
این مسئول با اشاره به اینکه پس از زلزله رودبار اولین ویرایش آیین نامه 2800 زلزله به طور جدی در دستور کار قرارگرفت، اظهار داشت: البته با نظارت مهندسان ناظر از زمان ابلاغ آئین نامه 2800 به بعد وضعیت سازه ها در کشور و البرز بهتر شده و روند بهبود کیفیت در ساختمان ها و خدمات مهندسان در کشور مشهود است .
عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی البرز افزود: تصاویری که پس از وقوع زلزله کرمانشاه منتشر شد، نشان داد که بیشتر اسکلت ساختمان ها سالم مانده اما دیوارها تخریب شده و دراین بخش باید مبحث مهار دیوار ها را جدی گرفت.
رئیس سازمان نظام مهندسی البرز بیان کرد: سازمان نظام مهندسی ساختمان البرز به عنوان استان پیشتاز، حتی قبل از زلزله های اخیر کرمانشاه و البرز با هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی برای انجام یک طرح تحقیقاتی و مشخص کردن راه های مهار دیوارهای غیر سازه ای قرارداد منعقد کرد.
وی افزود: این طرح تحقیقاتی به عنوان کتابچه درخصوص جزئیات مهار دیوارها در حالت های مختلف تدوین
شده است .
غفاری به چگونگی مقاوم سازی برخی بناها پرداخت و گفت: برای ساختمان های احداث شده با رعایت برخی نکات می توان نما و دیوارها را مهار کرد.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان البرز افزود: بحث ارائه خدمات آموزشی به سرمایه گذاران و سازندگان مجتمع ها و بناها داشته ایم که قرار است به صورت منطقه ای در کرج و شهرهای اقماری برای مهندسان و سازندگان، به منظور آشنایی بیشتر آنان با نکات فنی اجرایی شود.
غفاری اظهار داشت: اگر سرمایه گذار یا سازنده ای تائیدیه ساختمان خودش را مطابق مقررات و ضوابط موجود ازمهندسان اخذ کند، در زمان زلزله جای هیچ نگرانی نیست اما احداث ساختمان در اراضی قولنامه ای و بدون رعایت اصول فنی و مهندسی نگران کننده است.
این مسئول افزود: طبق برنامه ریزی مشترک با شهرداری کرج و اداره کل راه و شهرسازی استان البرز قرار است طرحی به کمیسیون ماده پنج ارسال شود که براساس آن ساخت هر بنا از ابتدا تا پایان کار، دستخوش تغییرات نشود.
** تعیین هشت محله برای بازآفرینی در البرز
به منظور تحقق طرح ستاد بازآفرینی شهری مناطق و محله های مختلفی در سطح استان البرز مناطق و محله های متعددی در استان مشخص شده است.
براین اساس هشت محله در استان البرز در قالب اجرای طرح بازآفرینی قرار گرفته است و در این بین سهم اداره کل راه و شهرسازی 38.5 میلیارد ریال، تعهد ادارات استان 59 میلیارد ریال و سهم شهرداری ها 62 میلیارد ریال اعلام شده که در مجموع 146 میلیارد ریال باید برای بازآفرینی مناطق فرسوده استان اختصاص پیدا کند تا بافت های فرسوده آباد شود.
علاوه بر اولویت های شهری بهسازی مدارس نیز به عنوان دیگر دغدغه ها در منطقه حصار کرج عنوان شده است.
**طرح نوسازی بافت های فرسوده در کرج اجرا می شود
علیرضا عاقلی سرپرست سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری کرج نیز اعلام کرد: طرح نوسازی بافت های فرسوده در قالب پروژه‌های پیشگام در2 پهنه شرقی و غربی شهر به اجرا درمی آید.
وی ادامه داد: در مجموع این طرح 27 هزار و 363 مترمربع از کرج را در برمی گیرد.
این مسئول از ارایه بسته‌های تشویقی نوسازی برای بافت‌های فرسوده در کرج خبر داد وگفت: ترمیم بافت‌های فرسوده از اولویت های این طرح است.
عاقلی خاطر نشان کرد: در تجمیع و نوسازی این نقاط از شهر علاوه بر ارتقای تمام بلوک‌ها به مسائلی
مانند بازگشایی معابر، تأمین پارکینگ مناسب، ایجاد مراکز فرهنگی، ورزشی و همچنین جانمایی پارک‌ها و فضای سبز توجه شده است.
«کلانشهر کرج حدود 750هکتار بافت فرسوده شهری دارد.»
** 2هزارو228 هکتار بافت شهری البرز بازآفرینی می شود
مدیرکل راه و شهرسازی استان البرزاعلام کرد که 2 هزارو228 هکتار بافت فرسوده برای بازآفرینی در این استان هدف گذاری شده است.
تقی رضایی درنشست ستاد بازآفرینی بافت های فرسوده که در استانداری البرز برگزار شد، افزود: 714 هزارو 720 نفر معادل 27 درصد جمعیت استان البرز در بافت های فرسوده و حاشیه ای زندگی می کنند.
مدیرکل راه وشهرسازی البرز بیان داشت: تلاش ها براین است تا در کمترین زمان ممکن و با مشارکت مردم وسرمایه گذاران زیر ساخت های لازم برای بهسازی بافت های فرسوده فراهم شود.
رضایی با بیان اینکه طبق سرشماری سال 95 ، استان البرز 2 میلیون و 712هزارو 400 نفر جمعیت دارد، گفت: این استان به لحاظ جمعیتی رتبه دهم کشور را به خود اختصاص داده است.

** تاریخچه نوسازی بافت های البرز
موضوع بازسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری و روستایی از مهم ترین مقوله هایی است که از دهه 70 با محوریت ساماندهی تپه اسلام آباد مرادآب با توجه به احتمال وقوع زلزله در استان البرز مطرح و اجرایی شد.
وقوع زلزله 5.2 ریشتری سال گذشته در البرز، مدیران دستگاه های اجرایی را مصمم کرد تا در کمترین زمان برای بهسازی بافت های فرسوده و غیرمقاوم شهری و روستایی چاره اندیشی کنند.
هرچند انجام این طرح دیر هنگام به نظر می رسد اما اگر با سرعت و قاطعیت در دستور کار قرار گیرد به طور حتم از خسارات و تلفات ناشی از حوادث احتمالی پیشگیری شده است.
** بسیاری از مشکلات البرز با تحقق اهداف ستاد بازآفرینی شهری حل می شود
نماینده عالی دولت در استان البرز گفت: پروژه بازآفرینی شهری بسیاری از موانع و مشکلات استان را رفع می کند از این رو باید در این راه با برنامه و جدی قدم بر داریم.
محمدعلی نجفی درنشست ستاد بازآفرینی شهری استان که بعد از ظهر دیروز یکشنبه درسالن شهدای دولت استانداری برگزار شد، بیان داشت: حدود 700 تا 900 هزار نفر در مناطق حاشیه نشین و آسیب پذیر استان سکونت دارند.
استاندار البرزافزود: بر این اساس به دلایل مختلف این جمعیت در حال رشد بوده و نیازمند ساماندهی و رسیدگی هستند.
نجفی ادامه داد: اگر اعتبارات ملی برای ساماندهی، بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده استان را در اسرع وقت جذب نکنیم در آینده نزدیک با مشکلات متعددی مواجه خواهیم شد.
نجفی با اشاره به اینکه برای رفاه مردم از هیچ تلاشی فروگذار نخواهیم کرد، گفت: با پیگیری های صورت گرفته، امسال اعتبارات بخش آسیب های اجتماعی استان افزایش چشمگیرخواهد داشت.
** دستگاه های اجرایی البرز مکلف به مشارکت در بازآفرینی محله ها
استاندار البرز گفت: تمام دستگاه های اجرایی استان موظف شده اند که 30 درصد از منابع اعتباری خود را برای بازآفرینی محله های ناکارآمد شهری صرف کنند.
نجفی اضافه کرد: دستگاه ها باید با جدیت برای تحقق سهم 30 درصدی ساماندهی محله های ناکارآمد شهری ورود کرده و گزارش روند این امر را نیز ارائه دهند.
** پروژه بازآفرینی شهری فرصتی برای نوسازی البرز
استاندار البرز پروژه بازآفرینی محله های ناکارآمد را فرصتی برای نوسازی و مقاوم سازی بناهای قدیمی و غیرمقاوم این استان دانست و گفت: با اجرای این طرح از بسیاری مشکلات و آسیب ها رها خواهیم شد.
وی از بانک مسکن و اداره کل ثبت اسناد استان خواست برای تسریع در بازآفرینی محله های ناکارآمد
با جدیت وارد عرصه کار وفعالیت و حمایت شوند.
** اتخاذ تدابیر ویژه برای حل مشکلات اسلام آباد
استاندار البرزبا اشاره به ضرورت رسیدگی به وضعیت اسلام آباد کرج ، اظهار داشت: این منطقه نیز از طرح های بازآفرینی شهری منتفع می شود ولی با توجه به حساسیت این منطقه باید در قالب طرح ویژه ای به مشکلات این محله رسیدگی کرد.
نجفی عنوان کرد: حل مشکلات اسلام آباد حق مردم این منطقه است بنابراین باید به عنوان یک پروژه خاص به این امر رسیدگی شود.
منطقه اسلام آباد کرج به مساحت حدود 165 هکتار ، طرح ساماندهی آن در هسته مرکزی کرج از دهه 70 با حمایت منابع ملی آغاز شده که تاکنون حدود چهارهزارو 250 واحد مسکونی غیرمقاوم این منطقه خریداری و 72 هکتار زمین آزاد سازی شده است.
این طرح توسط شرکت ساماندهی تپه مرادآب وابسته به شهرداری کرج زیر نظر استانداری البرز اجرایی شده که با آزاد سازی اراضی این محدوده اقداماتی برای اختصاص زمینه ها به فضاهای فرهنگی ، تفر یحی و رفاهی به عمل آمده ضمن آنکه ساکنان این منطقه به مکان های بهتر هدایت می شوند.
اجرای طرح بازآفرینی در محله های ناکارآمد در استان البرز و سایر مناطق کشور افزون بر بهسازی ، نوسازی و مقاوم سازی بناها موجب ساماندهی معابر، تغییر سیمای شهری، کاهش آسیب های اجتماعی ، بهبود رفاه عمومی و دسترسی آسان به امکانات و خدمات خواهد شد ضمن آنکه فاصله طبقاتی در محله های شهری برداشته می شود.