عصر ساختمان- در دهه ۳۰ خورشیدی و با افزایش تدریجی جمعیت در تهران، راهحلهای مختلفی برای سکونت مردم درنظر گرفته شد.
به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از صمت، ازجمله آنکه تهرانیها باید عمودی زندگی کنند. در این زمان عنوان میشد که«مشکل مسکن برای شهرهای در حال توسعه در سراسر جهان وجود دارد و کموبیش بیشتر مردم جهان برای زندگی راحتتر در جستوجوی مسکن بهتر هستند. در کشورهای اروپایی و امریکایی آپارتماننشینی این مشکل را حل کرده است و زندگی از صورت افقی و اقامت در خانههای ویلایی به شکل عمودی و اقامت در خانههای آپارتمانی درآمده است. آپارتماننشینی که متاسفانه با ذوق بیشتر مردم ایران سازگار نیست، این ویژگی را دارد که بسیاری از رفتوآمدهای ضروری روز مانند خرید انواع مایحتاج غذایی و پوشاکی که لازمه آن پیمودن مسیر در خیابانهای گوناگون است، در خود ساختمان انجام میشود و به حد زیادی از شدت ترافیک، خستگی، تصادف و... میکاهد. ویژگی آپارتماننشینی این است که چون سطح کمتری از شهرها اشغال میشود، مسئله آلودگی هوا حل شده و امکان ایجاد فضای سبز بیشتری فراهم میشود. به این 2 مزیت اساسی باید جنبههای اقتصادی ناشی از آپارتماننشینی را نیز اضافه کرد. تاسیسات آب، برق، گاز و تلفن برای آپارتمانهای بلندمرتبه آسانتر مهیا میشود و هزینه کمتری نیز دارد. متاسفانه خلقیات تهرانیها با آپارتمان نشینی سازگار نیست و رشد علاقهمندی نسبت به سکونت در آپارتمان سیر کندی دارد. با این همه تردیدی نیست که به دلایل گوناگون، زندگی اجتماعی سالهای آینده به آپارتماننشینی گرایش خواهد یافت و مردم بهتدریج با این واقعیت آشنایی پیدا خواهند کرد.» با درنظر گرفتن این توجیهها باید تاکید کرد که یک نگاه کوتاه و گذرا به برنامه کار دولتها، پس از شهریور 1320 نشان میدهد موضوع مسکن ازجمله مواردی بوده که در برنامه کاری دولت قرار داشته است. در این راستا است که آپارتمانسازی در تهران از سال 1336 که یک شرکت خصوصی شروع به فروش سهام به مردم کرد، آغاز شد. بهدنبال تشکیل این شرکت، 29 تیر سال بعد حسنعلی منصور که در آن زمان معاون نخست وزیر و دبیرکل شورایعالی اقتصاد بود، در مصاحبهای اعلام کرد که طرح قانون تملک آپارتمان با توجه به قوانین موجود در چند کشور اروپایی در 26 ماده بهزودی تهیه خواهد شد. این طرح سال بعد در 16 اسفند 1343 به تصویب رسید و برای اجرا به دولت ابلاغ شد.
نهضت خانهسازی در ایران
ارتش، شرکت نفت، شیلات و وزارت راه نخستین سازمانهای دولتی بودند که به منظور رفاه کارمندان خود اقدام به ایجاد واحدهای مسکونی کردند. شهرداری تهران با مساعدت بانک رهنی در قسمتی از زمینهای شهر تهران اقدام به ایجاد کوی چهارصددستگاه کرد و با شرایط مناسبی آن را در اختیار کارمندان قرار داد. کارمندانی که از خانههای چهارصد دستگاه بیبهره ماندند، پیگیری کردند تا اینکه دولت سرانجام به آنها قوارههایی از زمینهای یوسفآباد را واگذار کرد. کارمندان دولت که استطاعت ساختمان نداشتند، پس از چند سال بهتدریج و در ازای بهای کمی زمینها را به فروش رساندند. در سال 1332 بانک رهنی ساختمان زمینهای یوسفآباد را به قطعات 200 تا 1000 متری به مردم واگذار کرد و با نصب تاسیسات برق و آب کوی فعلی یوسفآباد به وجود آمد. تهران نو، جوادیه، نارمک و نازیآباد با خودیاری مردمی که آرزوی آنها داشتن خانههای ارزانقیمت بود، در اطراف تهران ساخته شد و بهتدریج با افزایش جمعیت و گسترش شهر به تهران اصلی اتصال یافت. منطقه شهرآرا نیز به کمک بخش خصوصی در زمینهای بایر شمال غربی تهران ساخته شد. مردم که علاقهمند بودند با معمار و بنا بهطور مستقیم روبهرو شوند، به دعوت موسسان شهرآرا پاسخ مثبت دادند و به سرعت عده خریداران تا آن حد افزایش یافت که نخستین اجتماع داوطلبان خرید آپارتمانهای شهرآرا در ورزشگاه امجدیه تشکیل شد. این آپارتمانها با 2 سال تاخیر به متقاضیان تحویل داده شد و چون موسس این شهرک آپارتمانی، برای هزینههای شهرسازی مبلغی به اصل بهای آپارتمانها افزوده بود، سروصدای صاحبان جدید آپارتمانها بلند شد.
کمدرآمدها صاحب خانه شدند
در سال 1335 دولت تصمیم گرفت به کمک مالی سازمان برنامه در منطقهای به مساحت 75 هزار مترمربع در زمینهای شمال نازیآباد 366 خانه 2 اتاقه بنا کند و آنها را برای سکونت به مردم کمدرآمد اختصاص دهد. این برنامه سرنوشت شومی داشت و با اختلافهایی که در سازمانهای بهداری بروز کرد، بینتیجه ماند. پس از 9 سال در فروردین سال 1344 طرح بنای 6 هزار خانه 2 اتاقه و تاسیسات عمومی آن در زمینهای بایر بین شهرری و نازیآباد آماده شد و سرانجام با تغییراتی که در طرح داده شد، 3387 خانه 2 اتاقه ساخته شد و با اقساط ماهی 50 تومان در اختیار مردم قرار گرفت.
آپارتمان و درایوین سینما
در سال 1334 نقشه جامع تهرانپارس با سرمایه چند سرمایهدار در زمینهای شمالشرق تهران پیاده شد و موسسان بهخاطر جلب رضایت مردم و فروش واحدهای مسکونی، تاسیساتی مانند مراکز سرگرمی و تفریح و درایوین سینما نیز به وجود آوردند. تهرانپارس تا پیش از این، بهرهبرداری از جاده 45متری سیدخندان چند سال دچار رکود بود. علت اصلی آن نبودن راه و جاده کافی تا مرکز تهران بود و عبور و مرور ساکنان تهرانپارس، نارمک، امامیه زرکش، سمنگان، تهران نو و چند شهرک دیگر از طریق جاده تهران نو و میدان امام حسین کنونی انجام میشد و شدت بار ترافیکی در این خیابانها سبب علاقه نداشتن مردم به سکونت در تهرانپارس شده بود. خانههای کوی کالاد در شرق تهران که به شکل پیشساخته بنا شده، آپارتمانهای کوی کن و زیباشهر و خانههای کوی فرحزاد که همگی در دهه 50 ساخته شده است، با آنکه اقدام موثری در راه تامین مسکن بود. این مشکل نهتنها برطرف نشد بلکه عوارض و پیامدهایی برای شهر تهران داشت که ازجمله آنها رشد بیرویه جمعیت شهر تهران بود، بهگونهای که در آذر 1353 مراکز پژوهشی عنوان کردند که: اگر جلوی مهاجرت شهرستانیها به تهران گرفته نشود، جمعیت غیربومی به زودی جمعیت بومی تهران را در اقلیت قرار میدهد زیرا اکنون 43درصد از جمعیت 4میلیون نفری تهران را مهاجران شهرستانی تشکیل میدهد و فقط 57درصد جمعیت پایتخت کسانی هستند که در تهران زاده شدهاند و بهاصطلاح تهرانی هستند. آخرین آمارگیری مرکز آمار ایران نشان داده است که جمعیت تهران بزرگ شامل تهران، شهرری و تجریش در پایان سال 1352 معادل 3 میلیون و 931 هزار و 300 نفر بوده است. از این تعداد 2 میلیون و 232 هزار نفر را کسانی تشکیل میداند که متولد تهران بودند. جمعیت تهران بزرگ در آن سال از مرز 4 میلیون نفر گذشته بود. در سال 1353 نزدیک به 9درصد جمعیت تهران یعنی بیش از 345 هزار نفر در خارج از محدوده شهر زندگی میکردند و دولت برای رفع مضیقه همین گروه و حل مشکل مردم جنوب تهران برنامه بهسازی جنوب تهران را که تشویق شهرستانیها به بازگشت به زادگاههای خود نیز جزئی از آن بود، به مرحله اجرا گذاشت اما نهتنها از میزان مهاجرت به تهران کاسته نشد بلکه تمامی ساختمانسازیهای بعدی نیز نتوانست مشکل مسکن را حل کند. بنابراین غیرمنتظره نیست که 75درصد گرفتاریهای عمومی مردم را نشاتگرفته از مسکن بدانیم و تاکید کنیم که از دریچهای جدید برای حل این مشکل راهی تازه پیدا کنیم.