به گزارش پایگاه خبری «عصر ساختمان»، سیل به معنی طغیان کردن آب و زیر آب رفتن گستره‌ای از زمین مسکونی و کشاورزی و صنعتی است. با بررسی دشت سیلابی قدیمی و آبرفت‌های آن، شاید بتوان با درجه‌ای از تقریب احتمال وقوع و بزرگی سیل‌های آتی هر منطقه را مشخص کرد. اصولاً بزرگی سیل‌ها و تکرار آن‌ها در طول زمان تابع شدت بارندگی، نفوذپذیری زمین و وضع توپوگرافی منطقه است.
البته امروزه به دلیل دخالت‌های بی‌رویه در بسیاری نقاط که قبلاً سیل نمی‌آمده، طغیان‌های بزرگی مشاهده می‌شود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوع سیل را افزایش می‌دهد. از آن جمله می‌توان به ساختمان‌سازی در دشت سیلابی رود که مستلزم اشغال بخش‌هایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود می‌شود، اشاره کرد. به این ترتیب محدوده‌ای از دشت سیلابی که در زمان طغیان زیر آب می‌رود، گسترده‌تر می شود.
شهرسازی‌ها و حذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی به زمین و افزایش آب سطحی می‌شود. حجم زیاد آب از یک طرف بر بزرگی طغیان می‌افزاید و از طرفی با افزایش فرسایش، رسوباتی به وجود می‌آورد که با برجای گذاشتن آن‌ها ظرفیت بستر اصلی رود کاهش می‌یابد. موارد پیش معمولاً تأثیر تدریجی دارند، ولی سیل‌های ناگهانی و فاجعه‌آمیز اغلب بر اثر تخریب سدها و بندها، ایجاد می‌شوند.
عوامل اصلی ایجاد سیل
از زمان‌های ماقبل تاریخ، مردم جهت دسترسی به سیستم حمل و نقل ارزان و راحت و همچنین داشتن دسترسی به منابع غذائی و تجارت، در کنار دریاها و رودخانه‌ها مسکن می‌گزیدند؛ چنانچه جمعیت انسانی در کنار منابع طبیعی آبی متمرکز نبودند، هیچ نگرانی از بروز سیل وجود نداشت؛ ولی به هرحال وجود خاک حاصلخیز کنار رودخانه‌ها منوط به جاری شدن سیلاب‌های متعدد و وجود انواع رسوب گذاری‌های عادی همراه با آن است.
بسیاری از رودخانه‌ها که در مرزهای زمین‌های نسبتاً مسطح جاری هستند، دشت‌های سیلابی را تشکیل می‌دهند. در هنگام شدید بودن سیل، جمع شدن گل ولای بروی زمین‌های زراعی باعث کاهش حاصل خیزی آن‌ها خواهد شد.
سیل‌های دوره‌ای به صورت طبیعی در بسیاری از رودخانه‌ها رخ داده و باعث بوجود آمدن مناطقی بنام دشت‌های سیلابی می‌گردد. علت وقوع این سیلاب‌ها بارش باران‌های شدید و گاهی نیز توأم با ذوب برف است که باعث طغیان رودخانه و جاری شدن آب در زمین‌های حاشیه‌ای رود می‌شود. نام سیلابی که به یکباره و بدون هیچ فرصت قبلی ایجاد و جاری می‌شود، سیل آنی است. سیلاب‌های آنی معمولاً در اثر بارش بیش از حد در یک منطقه نسبتاً کوچک ایجاد می‌گردند.
پیش‌بینی سیل
هدف از پیش‌بینی سیل برآورد دبی جریان و سطح سیلابی است که در یک دوره بازگشت مشخص (مثلاً در یک دوره 25، 50 یا 100 ساله) احتمال وقوع آن وجود دارد. نتایج این پیش‌بینی که سیلاب طراحی نام دارد، به عنوان مبنایی برای انتخاب روش‌های مقابله با سیل مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیلاب طراحی معمولاً بر مبنای هزینه لازم برای کنترل آن و میزان ریسک و خطری که تخریب سیستم کنترل سیلاب پیشنهادی برای جان انسان‌ها دارد، انتخاب می‌شود.
در مواردی که گسیختگی سازه آبی منجر به از دست رفتن جان انسان‌ها و اموال زیادی بشود، طراحی بر مبنای سیلابها با احتمال رخداد کمتر و دوره بازگشت طولانی‌تر، مثلاً سیلاب 1000 ساله و حتی بیشتر، انجام می‌شود. سطح گسترش و ارتفاع این سیلابها بیش از سیلابهایی است که از احتمال رخداد بیشتری برخور دارند. پیش‌بینی سیلاب طراحی به دو صورت تحلیلی و زمین‌شناسی انجام می‌شود که اغلب مکمل یکدیگرند. عواملی که برای پیش‌بینی تحلیلی سیلاب مورد توجه قرار می‌گیرند شامل موارد زیر است.
بررسی توپوگرافی بخشی از حوضه آبریز که جریان آب را به منطقه مورد مطالعه تأمین می‌کند.
تعیین نوع پوشش سطح زمین (سنگ، خاک، گیاهان)، جهت تخمین نسبت آب جاری شده به آب نفوذی و تبخیرشده.
تعیین بزرگترین رگبار و بارندگی محتمل با توجه به داده‌های موجود.
توجه به فصل، زیرا شرایطی مثل اشباع بودن زمین از آب یا پوشیده بودن سطح آن از برف تأثیر مستقیمی بر جریان سطحی آب دارند.
تعیین ظرفیت ذخیره بستر اصلی رود و دشت سیلابی اطراف آن، تغییرات احتمالی در ظرفیت ذخیره بخش‌های پائین رود در آینده نیز مورد توجه قرار گیرد.
فروردین ماه امسال نقاط مختلف کشور درگیر پدیده سیل و طغیان رودخانه ها بود که خسارت جانی و مالی بسیاری را بر جا گذاشت. این سیل عظیم حاصل عوامل طبیعی و اشتباهات انسانی و مدیریتی بسیاری بود که باید در آینده سعی در برطرف کردن آن شود تا از به وجود آمدن این حوادث ناگوار جلوگیری شود. یک دوره خشکسالی متوالی فکر مسئولین و مردم ایران از پدیده سیل دور کرد و دچار یک اشتباه استراتژیک محاسباتی در این خصوص کرد بیشترین خسارت ازاین ناحیه وارد شد.
فروردین ماه امسال یک توده هوای بارانی وارد کشور شد که حجم قابل ملاحضه ای از بارش های جوی را به همراه داشت به طوری که تنها در استان گلستان بارشی بین 50 تا 100 درصد کل بارش سالانه در بازه زمانی کمتر از پنج روز رخ داد. این حجم از بارش در این منطقه در تمام دوران ثبت داده‌های هواشناختی، دست‌کم در هفتاد سال گذشته، بی‌سابقه بوده‌است.

سیل گلستان
بارش ممتد باران و برف و کاهش دما در استان مازندران و گلستان که از یکشنبه 26 اسفند 1397 آغاز شده بود موجب وقوع سیل در تمام استان های شمالی کشور شد. فرسایش خاک در اثر بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل‌ها و بارش ممتد باران و رها ساختن آب از پشت سدها، سبب جاری‌شدن سیل در آستانه نوروز 1398 در دو استان شمالی گلستان و مازندران شد. علت ویرانگری سیل در ترکمن‌صحرا و به‌ویژه آق قلا را باید در مجموعه‌ای از سوء مدیریت‌ها و عوامل طبیعی جستجو کرد. بارش‌های شدید، پر بودن ظرفیت سدها پیش از آغاز بارش‌ها و نیز عدم لایروبی رودهای گرگان، اترک و قره‌سو همگی دست به دست هم دادند تا بزرگترین فاجعه طبیعی و زیست محیطی ترکمن‌ صحرا رقم بخورد. شدت بارش ها وطغیان رودخانه ها به حدی بود که موجب توقف حرکت قطارها در مسیر شمال و بسته شدن فرود گاه ساری هم شد. با این حال این بارش های فراوان در استان گیلان خسارت چندانی در بر نداشت که به گفته مسئولین حاصل لایروبی به موقع مسیل رودخانه ها بوده است.

سیل شیراز
باران که از حوالی ساعت 8 صبح دوشنبه پنجم فروردین 1398 شروع شده بود، به یکباره ریتمی تند و شدید به همراه بارش تگرگ به خود گرفت و پس از حدود یک ساعت و نیم بارش مداوم، سیل شهر را دربرگرفت. یکی از دلایل اعلام شده برای این سیل، طغیان رودخانه آب زنگی و ریزش آب از ارتفاعات بوده‌است.
از جمله علل ریشه‌ای سیل شیراز، عدم لایروبی مسیر سیل و عدم توجه شهرداری به هشدارهای سیل بوده‌است. دلیل دیگر ایجاد تأسیسات شهری و خیابان در رودخانه خشک شیراز است. همچنین تبدیل دره کناری دروازه قرآن به جاده ورودی شیراز نیز در گسترش بیشتر سیل و تلفات آن نقش داشته‌است. تا چند سال پیش در کنار دروازه قرآن، همیشه خندقی یا دره‌ای بوده که مسیر سیلاب‌های فصلی بوده‌است. اما حدود 15سال پیش شهرداری شیراز این دره را «با نخاله پرکرده و آسفالت نمود» و عملاً مسیر عبور سیلاب را به یک کانال لوله‌ای کوچک محدود کرد. کارشناسان معتقد اند «عدم حفاظت از مراتع و استفاده بیش از حد از ظرفیت مراتع و اشغال بستر رودخانه از طریق جاده‌سازی باعث وقوع سیل شده‌است.» کمیته حقیقت یاب شورای شهر شیراز در مورد علت سیل دروازه قرآن عنوان داشت: «خاکریزهایی برای ساخت جاده در بالادست دروازه قرآن مشاهده شد که این دستکاری در طبیعت باعث جمع شدن حجم زیادی آب و در نتیجه موجب سیل دروازه قرآن شد.»
این سیل در ورودی شیراز (دروازه قرآن)، باعث برخورد و واژگونی خودروها و در سمت دیگر و مرکز شهر نیز وضعیت باعث آب‌گرفتگی معابر شد. کوچه‌ها و خانه‌های مرکز شهر شیراز مانند چهارراه پارامونت، بلوار امیرکبیر، بلوار زند، بلوار هفت‌تنان و بخصوص محله سعدیه و چند نقطهٔ دیگر دچار آب‌گرفتگی شده‌اند. همچنین آب‌گرفتگی گسترده در مناطق تاریخی شیراز نظیر بازار وکیل نیز گزارش شده‌است. در سیلاب دوم عمده آب‌گرفتگی‌ها در مناطق شرقی شیراز صورت گرفت.
رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا اعلام کرد که طغیان مسیل در شیراز بیش از 200 خودرو را با خود برده‌است. در نتیجه سیلاب دوم، در محلات شرق شیراز از جمله محله سعدی خانه‌های بیشتری آسیب دیده و دچار آب گرفتگی شدند. سیلاب 5 فروردین در شیراز و دیگر شهرهای استان فارس به 3 هزار و 850 واحد شهری خسارت جزئی و به 289 واحد خسارت کلی وارد کرده‌است، خسارت‌های جزئی دراین برآوردها برای واحدهایی که نیاز به تعمیرات دارند و خسارت‌های کلی برای واحدهایی که باید از ابتدا تخریب و احداث شوند تعریف شده‌است. همچنین بر اساس این آمارها در مناطق روستایی شهرستان شیراز و دیگر روستاهای استان فارس سیل به یک هزار و 850 واحد خسارت جزئی و به 450 واحد خسارت کلی وارد کرده‌است.

خوزستان
شاید به جرات بتوان گفت بیشترین آسیب سیل در استان خوزستان رخ داده است و هم اکنون هم مناطق مختلف این استان در گیر این مسئله هستند. بالا آمدن آب رودخانه های کرخه، کارون و دز و حجم بالای ورودی آب به سد این رودخانه ها باعث سیلابی و طغیان این رودخانه ها و در نتیجه آبگرفتگی و خسارت به بیش از 200 شهر و روستا شده است. شهر های شوشتر،دزفول، میانرود، هفت تپه، شوش، براویه، حمیدیه، اهواز، سوسنگرد، بستان، رفیع و... در استان خوزستان درگیر بالا آمدن آب رودخانه و طغیان شدند. هورالعضیم که برای سالیان طولانی خشک شده بود تقریبا احیا شد و بسیاری از تاسیسات نفتی که در این منطقه برپا شده بود زیر آب رفت. مردم این استان برای محافظت از منازل و زمینهای کشاورزی خود رشادت های بسیاری کردند و سیل بنده های متعددی را در میسر سیل ایجاد کردند و در برخی از مواقع موفق به جلوگیری ورود آب به شهر ها شدند.

کرمانشاه
طغیان رودخانه الوند در سرپل ذهاب زندگی ساکنان این منطقه را که از زمان زلزله کرمانشاه در چادر و اتاقک‌های پیش‌ساخته ساکن بودند، با دشواری‌هایی رو به رو کرد.

لرستان
موج اول
در پنجم فروردین شهر پلدختر با 108 میلی‌متر بارندگی بیشترین میزان بارش در استان لرستان را داشت.
موج دوم
با شروع موج دوم بارش‌ها در 12 فروردین، از استان لرستان خسارات سنگینی همچون رانش زمین و به زیر آب رفتن بخش‌هایی از خرم‌آباد، معمولان و پلدختر و … گزارش شد. در پی وقوع سیل در برخی مناطق استان لرستان، ارتش امکانات لجستیکی خود را از کرمانشاه به لرستان اعزام کرد.

ایلام
استان ایلام در هفتهٔ دوم فروردین بیشتر دچار خسارت شد و در دوازدهم فروردین برای ساعتی راه‌های ارتباطی تلفنی به این استان قطع شد. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور ایران که قرار بود صبح روز حادثه (12 فروردین) برای تشکیل جلسه ستاد مدیریت بحران به ایلام سفر کند، به دنبال تشدید بارش‌ها و نبود امکان پرواز هواپیما در لرستان و ایلام، از راه زمینی عازم اندیمشک در استان خوزستان شد.
هرمزگان
بارش باران شدید باعث جاری شدن سیلاب و آب‌گرفتگی در برخی از محله‌های شهر بندرعباس هم شد؛ براساس گزارش‌ها در پی این بارش‌ها در مناطق حاشیه‌ای این شهر آب به داخل خانه‌ها نیز نفوذ کرد.

اراک
بارش باران از عصر روز 10 فروردین تا شب 12 فروردین باعث طغیان خشکه رود اراک شد که باعث گرفتار شدن چندین روستای حاشیه تالاب میقان شد. همچنین جاری شدن سیلاب در اراک باعث تخلیه چندین روستا و خسارت‌های شدید مالی به ساکنین شهرستانی اراک و کمیجان شده بود. به دستور استاندار استان مرکزی تمامی خانه‌های نزدیک به سد کرهرود تخلیه و عملیات تخلیه آب با پمپ با کمک مردم آغاز شد. طی بارندگی در فروردین 1398 در استان مرکزی، سیلاب در مجموع از 18 نقطه به تالاب میقان اراک هدایت شد. شدت بارش در خنداب، غرق‌آباد، کمیجان، شازند، اراک و خمین بیشتر از دیگر شهرستان‌های استان مرکزی پیش‌بینی شده بود. همچنین دو روستای امامزاده عباس و مهدی‌آباد کمیجان به دلیل آبگرفتگی اراضی کشاورزی تخلیه شدند.

محمد اسلامی وزیر راه و شهر سازی آسیب وارد شده به زیرساخت های جاده ای کشور را در حدود 30 هزار میلیارد رال  عنوان کرد و عمده خسارت ها را مربوط به تخریب کامل جاده ها، از بین رفتن پل ها، رانش سطح جاده ها و... دانست. به گفته وی زمان شروع فرآیند تعمیر، بازسازی و بهسازی زیرساخت های آسیب دیده از سیلاب برای برخی از این آسیب ها به فوریت برطرف می شود و برخی از طرح ها نیز تا یکسال زمان می برد. سیل به بیش از 12 هزار کیلومتر از راه های کشور خسارت زده که این میزان راه های خسارت دیده حدود 6 هزار و 800 نقطه از کشور بویژه شهرهای سیل زده را شامل می شود. اما خسارات های وارد شده به بخش ساختمانی و کشاورزی هنوز برآورد نشده و باید تا پایان فروکش کردن سیل صبر کرد اما به نظر کارشناسان سیل فروردین ثلث درآمد نفتی کشور در سال 98 را خواهد بلعید.