به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از ایسنا، یکی از شاخصهای توسعه شهری موضوع زیست‌پذیری شهرها برای همه افراد جامعه و قشرها، سن‌ و جنس‌های مختلف و گروه‌های ویژه شامل کودکان، سالمندان و معلولان است که استان زنجان نیز با دارا بودن 17 هزار معلول نیازمند مناسب‌سازی مکانهای عمومی و فضاهای شهری است.

اهمیت موضوع مناسب‌سازی فضاهای شهری و ساختمانهای عمومی برای دسترسی عادلانه افراد به امکانات موجود در جامعه تا حدی است که قوانین ویژه‌ای برای این منظور از طرف ارگانهای مسئول تدوین شده اما اینکه تا چه حد فضاهای شهری برای حضور همه افراد آماده‌سازی شده، جای بحث و بررسی دارد.

رحیم توسلیان، سرپرست مدیریت معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی استان زنجان در این گفت‌وگو به تشریح اهمیت و جایگاه مناسب‌سازی در توسعه شهرها و وظایف راه و شهرسازی در این مورد پرداخت و توجه جامعه مهندسان به رعایت ضوابط و پرهیز از نگاه کمی و سودخواهی در ساخت‌ و سازها را در بهبود کیفیت مکانهای عمومی موثر خواند.

تسنیم: وظایف اداره راه و شهرسازی در اجرای ضوابط مناسب‌سازی فضاهای شهری چیست؟

توسلیان: نسخه جدید ضوابط تفصیلی مناسب‌سازی فضاهای شهری در سال 78 توسط شورای عالی معماری و شهرسازی تدوین و به دستگاهها ابلاغ شده و با توجه به اینکه وزارت راه و شهرسازی تدوین کننده ضوابط است ادارات راه و شهرسازی وظیفه نظارت عالیه را به عهده دارند و شهرداری در بحث صدور پروانه‌های ساختمانی و مناسب‌سازی فضاهای شهری دخیل است و همه دستگاههای اجرایی به منظور ایجاد فضای مناسب برای حضور همه افراد از جمله معلولان جسمی- حرکتی سهم‌های متفاوتی دارند.

مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی که تحت عنوان مجموعه ضوابط و مقررات برای افراد معلول جسمی و حرکتی مصوب و به شکل کتابچه چاپ شده، از سال 78 برای همه دستگاههای اجرایی لازم‌الاجرا است و دارای سه زمینه کلی شامل «فضاهای شهری» در مقیاس خارج از ساختمان‌های عمومی و خصوصی مانند پارک‌ها، پیاده‌روها و فضای سبز، «مناسب‌سازی ساختمان‌های عمومی» و دسترسی آسان به‌ آن‌ها با ایجاد رمپ یا آسانسور و مانند این‌ها و «تجهیزات شهری» مانند ایستگاه‌های اتوبوس، کیوسک‌های تلفن و عابر بانک‌ها است که باید در مدیریت یکپارچه شهری این سه زمینه لحاظ شود.

در ایران به دلیل حضور جانبازان هشت سال دفاع مقدس اهمیت مناسب‌سازی فضاهای شهری دوچندان می‌شود و شهرها باید بستر دسترسی عادلانه همه آحاد جامعه به فضاهای خصوصی، نیمه عمومی، عمومی و امکانات شهری را فراهم کنند که طراحی همه شمول و بها دادن به نیازهای همه افراد جامعه از ابعاد توسعه پایدار شهرها بوده و یکی از شاخص‌های ارزیابی کیفی توسعه شهری محسوب می‌شود.

اداره راه و شهرسازی در مناسب‌سازی فضاهای شهری دخالت مستقیم ندارد و این اداره تنها مجری ساختمان‌های دولتی است و هر دستگاهی که قصد احداث یا توسعه ساختمانی را داشته باشد، باید ضوابط مناسب‌سازی را در طراحی نقشه‌های بنا لحاظ کند.

تسنیم: آیا اداره راه و شهرسازی نظارتی بر نقشه‌های ساختمانی دارد؟

توسلیان: نظارت بر نقشه‌های ساختمانی از وظایف سازمان نظام مهندسی و شهرداری است با این حال نماینده اداره راه وشهرسازی به مدیریت امور اجرایی معرفی شده تا در کمیته بررسی نقشه‌های معماری، ضوابط مناسب‌سازی ساختمان‌هایی که به عنوان مراکز دولتی احداث می‌شوند، مورد پایش قرار گیرند و مصوبات در قالب گزارشهای سالانه به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌شود.

تسنیم: چند درصد از ساختمانها و فضاهای شهری در زنجان مناسب‌سازی شدند؟

توسلیان: کیمته مناسب‌سازی فضاهای شهری به ریاست معاون امور عمرانی استاندار بیش از دو سال در استان زنجان شکل گرفته با این حال ساختمان‌ها وضعیت مطلوب و قابل قبولی ندارند و در مناسب‌سازی فضاهای شهری در ابتدای کار هستیم و باید این کارها با حساسیت بیشتری دنبال شود.

به هر ترتیب نمی‌توان به طور قطع درصدی برای مناسب‌سازی فضاهای شهری تعیین کرد اما به شکل کیفی می‌توان گفت در جایگاه کم رو به متوسط قرار داریم. در حال حاضر در بخش مناسب‌سازی ساختمانها وضعیت مطلوبتری داریم و در بخش فضاها و تجهیزات شهری در ابتدای راه هستیم و نیاز به اقدامات گسترده‌تری است.

تسنیم: چرا اجازه بهره‌برداری به ساختمانهایی که مناسب‌سازی نشدند، صادر می‌شود؟ آیا خلاء‌های قانونی مانع اجرای ضوابط مناسب‌سازی ساختمانها هستند؟

توسلیان: در بسیاری از زمینه‌های معماری و شهرسازی مصوبات پیشرو و کارآمدی در کشور صادر شده و در وجود قوانین مشکلی نداریم اما عدم اجرای مصوبات به دلیل ارجحیت مسائل مادی نسبت به مباحث کیفی است.

شهرداری با تراکم‌فروشی به نوعی از فضاهای شهری رانت می‌طلبد در حالی که باید سازندگان بنا را ملزم به اجرای قوانین و مقررات معماری و شهرسازی کند که چنانچه در نقشه‌های معماری یا احداث بنا ضوابط رعایت نشده باشد، پروانه ساختمانی و پایان کار صادر نشود.

از طرفی معیارهای ساخت و ساز بر مبنای تولید مادی و دستیابی به سود بیشتر از فضا اجرا می‌شود و در سایه قصور دستگاههای نظارتی معیارهای کیفی در بسیاری از پروژه‌های بخش خصوصی عقب نشینی می‌کند.

شرکتهای تعاونی به دنبال سود هستند و به دلیل غلبه بازار و اقتصاد زمین بحثهای کیفی عقب نشینی می‌کنند به طوریکه زمین هم در مکانهای توسعه یافته خرید و فروش می‌شود و با رونق بازار اراضی و املاک، زمینهای شهرکی که هیچ امکانات زیرساختی هم ندارد، مورد مبادله قرار می‌گیرد.

بحث تخلفات در استان زنجان جدی گرفته نشده و در برخی موارد اجرای قوانین و نظارت بر ساخت و سازها مورد غفلت واقع شده است و کارنامه قابل قبولی در تجهیزات و فضاهای شهری نداریم با این حال شهرداری در یکی دو سال اخیر در مناسب سازی فضاهای شهری فعال شده است.

تسنیم: آیا کمبود اعتبارات دلیل قانع کننده‌ای برای عدم رعایت ضوابط مناسب سازی است؟

توسلیان: خیر، بهتر است اعتبارات را برای رعایت ضوابط بهانه نکنیم چرا که بسیاری از فضاهای شهری ساخته و برای آنها هزینه شده اما معیارهای مناسب سازی در آن‌ها صفر است و باید از این پس از ابتدای ساخت ساختمانها مقررات معماری و شهرسازی مد نظر قرار گیرد و اعتبارات لازم برای این منظور پیش‌بینی شود زیرا پس از احداث، تخریب بنا سودی ندارند.

تسنیم: راهکار عملی برای مناسب‌سازی مکانهای عمومی و فضاهای شهری چیست؟

توسلیان: برای این منظور باید سه رویکرد را درنظر بگیریم که شامل راهکارهای بدون هزینه، اجرای طرح‌ها با هزینه متوسط و برنامه‌های بلند مدت با هزینه زیاد است. پروژه‌هایی که نیاز به اعتبارات بالا دارند باید در راهکارهای میان‌مدت و بلندمدت قرار گیرند و سالانه از طرف دستگاهها اعتباری برای اجرای آنها در نظر گرفته شود.

با توجه به اینکه از سال 35 قانونی برای احداث پیاده‌روها بدون اختلاف سطح طرح شده است، راهکارهای بدون هزینه می‌تواند شامل مواردی مانند استفاده از ظرفیتهای مردمی و سازندگان بناها و آپارتمان‌ها برای رعایت قوانین باشد که شهرداری باید در زمان صدور پروانه‌های ساختمانی این موارد را به دقت بررسی کند.

سازمان نظام مهندسی به عنوان یکی از مراجع مهم نظارتی باید کنترل نقشه‌های معماری را با جدیت بیشتری انجام دهد و مهندسان معماری از مهر و ابلاغ نقشه‌های ساختمانهای عمومی فاقد ضوابط مناسب‌سازی بر اساس چک لیستهای ارائه شده از طرف اداره راه و شهرسازی خودداری کنند و با وجود اینکه جامعه مهندسان ارزشمند است اما نارسایی‌هایی دارد و هر مهندسی باید تعهد اخلاقی و حرفه‌ای خود را رعایت کند.

تسنیم: اداره راه و شهرسازی در حوزه اختیارات خود برای بهبود کیفیت فضاهای شهری برای حضور همه افراد جامعه چه اقداماتی انجام داده است؟

توسلیان: در حیطه وظایف راه و شهرسازی بناهایی که تخلف ساختمانی داشته باشند، در کمیسیون ماده 5 به منظور تغییر در بنا یا تراکم اضافه پذیرفته نمی‌شوند و در ساختمانهای بزرگ رعایت ضوابط مناسب سازی قید می‌شود.

پیش از این نماینده‌ای از طرف راه و شهرسازی در کمیته بررسی نقشه‌های معماری در پروژه‌های ساختمانهای دولتی و عمومی عضو نبود که در حال حاضر نماینده اداره راه و شهرسازی به این کمیته معرفی شده است که بر اساس آن احداث ساختمانهای دولتی و عمومی و یا هر گونه تغییر و تجهیز بنا‌های موجود باید با رعایت قوانین مربوطه باشد.

اسفند ماه سال گذشته اداره کل بهزیستی با همکاری اداره کل راه و شهرسازی همایش «آسیب شناسی مناسب سازی و روند جاری در شهرسازی» را برگزار کرد که کتابچه ضوابط و مقررات مناسب سازی در 100 نسخه بین شرکت کنندگان در همایش توزیع شد.

یکی از اقداماتی که می‌تواند درمناسب سازی موثر باشد، گوشزد کردن این موضوع است که 3 ماه قبل مجموعه ضوابط و مقررات معماری و شهرسازی برای معلولان جسمی – حرکتی به همه دستگاههای عضو شورای اداری استان زنجان و شهرستانها ارسال شده است.

با توجه به اینکه بحثهای کیفی در سایه غفلت برخی از دستگاهها و دستیابی به سود بیشتر از طرف سازندگان بناها روز به روز عقب نشینی می‌کند، نقش رسانه‌ها برای تلنگر و هوشیار سازی جامعه و پررنگ کردن انتظارات مردم از مدیریت شهری بر کسی پوشیده نیست تا با مدیریت و اجرای صحیح پروژه‌ها شاهد شهرهای زیست‌پذیر برای همه مردم باشیم.

جهت دریافت آخرین اخبار از طریق تلگرام به کانال اختصاصی عصرساختمان (http://telegram.me/asresakhteman) بپیوندید. برای دریافت آخرین نسخه از نرم افزار تلگرام اینجا را کلیک کنید.