به گزارش پایگاه خبری«عصر ساختمان» به نقل از وزارت راه و شهرسازی، در پی درخواست معماران و شهرسازان برای نظم و نسق یافتن مسابقات معماری و شهرسازی، با حکم وزیر راه و شهرسازی، در سال 1394 راه‌اندازی دبیرخانه مسابقات معماری و شهرسازی به معاونت مسکن و ساختمان واگذار شد. در این حکم به تاریخ 17.5.1395 خطاب به دکتر حامد مظاهریان معاون مسکن و ساختمان، چنین آمده است : «جنابعالی به عنوان نماینده تام الاختیار این وزارتخانه، مسئولیت هماهنگی و تنسیق فعالیت‌های مربوط به مسابقات معماری و شهرسازی در کشور را برعهده دارید.»

اکنون که مدت زمانی از تشکیل و فعالیت دبیرخانه می‌گذرد، گفت و گویی در همین ارتباط با دکتر مظاهریان، معاون وزیر و رئیس دبیرخانه دائمی مسابقات صورت گرفته که در ادامه می‌خوانید:

برای آغاز گفت و گو شما شرایط معماری کشور را چطور ترسیم می‌کنید؟

البته این سوال خیلی کلی است. اگر بخواهم من هم کلی بگویم، می‌توان گفت در مجموع رشد خوبی داشته‌ایم. می‌دانیم که مولفه‌های بسیار متنوعی کیفیت معماری را رقم می‌زنند. خواست جامعه، نهادهای صنفیِ ساخت و ساز، نهادهای دولتیِ تصمیم‌ساز، تولیدکنندگانِ صنعت ساختمان و بسیاری موارد، در تعامل با هم این کیفیت را شکل می‌دهند. ما معمولاً در همه مسائل خیلی ایده آل نگریم، لذا با نارضایتی فزاینده‌ای مواجه هستیم. اگر این روحیه عیب‌جویی را به رویای اصلاح تعبیر کنیم، امیدوارکننده است. همانطور که گفته می‌شود این ویژگی ایرانی‌ها که مدام از عیب‌های جامعه‌ی خود حرف می‌زنند، ناشی از نوعی کمال جویی تاریخی است در فرهنگ ما. علی ایحال نبایستی که رشدمان را هم نادیده بگیریم. معماریِ ما بواسطه‌ی تلاطمات اجتماعی و اقتصادی، دچار نابسامانی‌هایی در آموزش و حرفه شده است ولی در دهه‌های اخیر رشد قابل توجهی کرده است. کارفرمایان ما بسیار داناتر شده‌اند. جامعه نیز کیفیت را طلب می‌کند. ایده‌های خلاقانه‌تری در رابطه با ارزش‌های محیطی، هویت معاصر و احترام به نیازهای انسان، در شهر می‌بینیم. نسل جوان معمار ما در عرصه جهانی نیز موفقیت‌هایی کسب می‌کنند. همه‌ی این‌ها نشانه‌هایی است که پیشرفت‌هایی رخ داده است. همین افزایش میزان برگزاری مسابقات معماری نشانه‌ای است از افزایش توجه به ارتقای کیفیت معماری. یعنی کارفرما احساس نیاز کرده است. البته ذکر همه این‌ها به این معنی نیست که دچار چالش نیستیم. در خیلی از زمینه‌ها کم تجربه‌ایم و خوب عمل نمی‌شود.

در جایگاه فردی  دانشگاهی شما  چه نقش و جایگاهی  را به عهده‌ مسابقات معماری می‌دانید؟

هدف اصلی ارتقای کیفیت معماریِ بناهای شهر است و نگاه به مسابقات معماری هم باید از همین دریچه باشد. تصور میکنم در فرایند مسابقاتِ معماری، شانس بیشتری وجود دارد که بنای باکیفیت بالا‌تری خلق شود. چون معمارانی با مطالعه‌ی یک پروژه، پاسخی را ترسیم ‌می‌کنند و گروهی از متخصصین با بررسی جوانب امر، داوری می‌کنند که کدام پاسخ کارآمدتر است. این روند در مجموع برای کارفرما نیز نتایج بهتری به همراه دارد. فرصت مغتنمی است که ایده‌هایی ناب را دریافت کند. از سوی دیگر مسابقات معماری در مواقعی که به شکل آزاد برگزار می‌شوند، برای گروه‌ها و دفاتر جوان هم فرصتی است که کارشان در فضای حرفه‌ای دیده شود. همانطور که خیلی از معماران به نامِ دنیا را نیز مسابقات معماری معرفی کرده است.

به باور من مسابقات معماری، تداوم آموزش پس از دانشگاه است. چون برای موفقیت در مسابقات، افراد بایستی خودشان را به روز نگه دارند. همچنین همفکری ای معمولاً در یک کار تیمی انجام می‌گیرد، برای به ثمر رساندن یک ایده‌ی خلاق در تناسب با نیازهای کارفرما و احیاناً سلیقه‌ی داوران، که چالشی آموزنده است. البته اعتقاد نداریم که برای همه پروژه‌ها بهترین راه برگزاری مسابقه است، این موضوع وابسته به شرایط هر پروژه است.

آئین‌نامه جامع برگزاری مسابقات طراحی معماری و شهرسازی با پیشنهاد فرهنگستان هنر در تاریخ 1381/12/20 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و در تاریخ 1382/1/26 طی بخشنامه‌ای بعنوان ضابطه‌ای لازم الاجرا برای کلیه دست اندرکاران مسابقات معماری و شهرسازی در سطح کشور اعم از سازمان های دولتی و بخش خصوصی و از اشخاص حقیقی تا حقوقی ابلاغ شد. چه شد که یک دهه پس از تصویب آیین نامه، اجرای آن توسط نهادی پیگیری نمی شد؟

بله متاسفانه در دولت‌های قبل توجهی جدی به این خواسته‌ی حرفه برای ساماندهی به مسابقات معماری و شهرسازی، نشد. من به دلیل تماس مداوم با حرفه‌مندان و دانشگاهیان، از این نابسامانی مطلع بودم و یکی از اولین اقداماتی که در مسئولیت جدید پیگیری کردم، عملی کردن این موضوع بود. آیین نامه اگرچه خالی از اشکال نیست ولی در نوع خود درخور توجه است.

بر اساس آئین‌نامه جامع برگزاری مسابقات معماری و شهرسازی تشکیل دو نهاد پیش بینی شده است. دبیرخانه دائمی و هیأت رسیدگی به اختلافات بر عهده وزارت راه و شهرسازی گزارده شده بود که در این راستا با توجه به نگاه ویژه مقام‌عالی وزارت به کیفیت معماری و شهرسازی و متعاقب آن دستور مساعد ایشان مبنی بر تشکیل این دو نهاد، از سال 1393 کمیته ای مشورتی از صاحب نظران و اهل حرفه جهت بررسی و فراهم نمودن مقدمات استقرار دبیرخانه در معاونت مسکن و ساختمان تشکیل گردید. کمیته هم اکنون نیز به عنوان بازویی مشورتی، با توان و تاثیرگذار در راستای وظایف خود به ایفای نقش می پردازد.

آن گونه که اشاره شد، هیات رسیدگی به اختلافات نیز به عنوان نهادی برای پاسخگویی به شکایات و اداره کردن دبیرخانه دائمی تشکیل شده است. نماینده تام الاختیار وزیر راه و شهرسازی، نماینده تام الاختیار رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، نماینده تام‌الاختیار رئیس فرهنگستان هنر، نماینده تام‌الاختیار جامعه مهندسان مشاور ایران، و یک نفر از استادان سرشناس و زبده معماری و شهرسازی به انتخاب وزیر علوم تحقیقات و فناوری، اعضای این نهاد هستند.

پس از معرفی نمایندگان محترم از طرف دستگاه‌های اشاره شده، هیات رسیدگی به اختلافات در آبان ماه 1395 فعالیت خود را آغاز نمود. قریب به دو سال از تشکیل این نهاد، شکایات متعددی درباره مسابقات وصول گردیده است که درخواست‌هایی که در صلاحیت رسیدگی می بود، در هیات طرح و منتج به رای شد.

هم اکنون دو فرآیند اصلی دبیرخانه دائمی یعنی؛ ثبت مسابقات و ثبت شکایات از طریق بستر الکترونیکی (www.mrud.ir/competition) صورت می‌پذیرد و مسابقاتی که ثبت می‌شوند پس از طی نمودن فرآیند ثبت، از حمایت معنوی دبیرخانه دائمی برخوردار می شوند.

درج نشان دبیرخانه دائمی در فراخوان ها با تایید دبیرخانه دائمی و متعاقبا، اطلاع رسانی مسابقات ثبت شده در سایت و کانال دبیرخانه دائمی، می‌تواند به اهالی حرفه این اطمینان را بدهد که فرایند ثبت و تایید صورت پذیرفته است. این امر نشان از رعایت حداقل‌ها در قالب ضوابط و مقررات مربوطه و پیگیری‌های آتی در خصوص شکایات احتمالی وصول شده درباره مسابقات ثبت شده می باشد.

با توجه به اینکه مدتی از آغاز به کار دبیرخانه مسابقات معماری می‌گذرد، به نظرتان تا چه حد دبیرخانه موفق عمل کرده است؟

همانطور که بیان شد، تشکیل دبیرخانه مسابقات حاصل اعلام نیاز حرفه بود. مشکلاتی از قبیل عدم پرداخت جوایز، مشخص نبودن داوران در فراخوان مسابقه، برخوردهای سلیقه‌ای مغایر با تعهدات اولیه در اعلام نتایج، ... وجود داشت و از سوی دیگر مجرایی برای پیگیری هیچ‌کدام نبود. کارفرما، برگزار کننده، داوران و شرکت‌کنندگان هیچ‌کدام شرایط را مطلوب نمی‌دانستند.

من تصور می‌کنم تغییرات مثبتی رخ داده و پیرامون فرهنگ‌سازیِ موضوع، گام‌هایی به جلو برداشته شده است. دیگر کمتر مشاهده می‌کنید که مثلاً مسابقه‌ای هنگام فراخوان، داوران و رقم جایزه‌ها را اعلام نکند. اغلب مسابقات برگزار کننده مشخص دارند، جلسات داوری با نظارت تشکیل می‌شوند. این‌ها شرایط قابل قبول حداقلی برگزاری مسابقات است که به تدریج مورد توافق همه قرار گرفته است. دبیرخانه دائمی مسابقات قاعدتاً می‌بایست از رخداد تضاد منافع جلوگیری کند و نظام مسئولیتی در یک مسابقه، شفاف و مشخص باشد. باید بتواند به برگزار کننده در مورد چگونگی و نوع برگزاری مسابقه و ترکیب چینش داوران از تخصص‌های مختلف مشورت بدهد. البته بایستی مراقب بود که دبیرخانه به دام دخالت و تصدی‌گری در این عرصه نیفتد و صرفاً رصد کند و هر جا که نیاز بود از حقوق هرکدام از ذینفعان دفاع کند.

در نظر است به زودی همایشی برنامه‌ریزی شود که فرصتی برای گفتگو در مورد شرایط مسابقات در چندسال اخیر خواهد بود. در آنجا علاقه مندم کارنامه دبیرخانه هم مورد نقد قرار بگیرد، که چقدر توانسته در راستای اهدافش و خواست‌های جامعه حرکت کند. همچنین این تمایل وجود دارد که با حضور میهمانانی از دیگر کشورها، در مورد تجارب جهانی نیز گفتگو کنیم و در پنل‌های تخصصی چالش‌های پیش رو را به بحث بگذاریم.

چشم‌اندازتان برای مسابقات معماری چیست و در دوره پیشِ رو چه پتانسیل‌هایی برای آن قائل هستید؟

ما در معماریِ بناهای عمومی در دهه‌های اخیر از ایده آل‌هایمان فاصله داریم. به خصوص مثلاً سامانه‌های حمل و نقل که پذیرای میهمانان دیگر کشورهاست، آیینه فرهنگ و توان مهندسی و معماریِ کشور است. در اغلب فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های راه آهن شرایط مطلوب نیست. لذا ضرورت دارد که با حساسیت بیشتر عمل کنیم و همانطور که گفته شد، برگزاری مسابقات می‌تواند در ارتقای معماری کشور نقش مهمی ایفا کند. در شورای عالی شهرسازی و معماری هم در راستای وظایف محوله مصوبه تیرماه سال 93، دستورالعمل‌ تشخیص بناهای شاخص به تصویب رسیده است که در آن ویژگی‌های بناهای شاخص از لحاظ موضوع و موضع و فرایند گردش کار، ملاک‌ها و ضوابط تشخیص آن‌ها تا برگزاری مسابقه و نقش مهم دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی، بیان شده است. همه‌ی این رویدادها، نویدبخش است که فرهنگ برگزاری مسابقات، چه در بخش خصوصی و چه در نظام فنی اجرایی کشور، در حال گسترش است.